Vaccins uit China en Oxford zijn veilig en roepen afweerreactie op

De eerste proeven in vrijwilligers met twee experimentele vaccins tegen Covid-19 laten zien dat beide middelen een krachtige afweer oproepen tegen het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2 en dat ze veilig zijn zonder al te veel bijwerkingen. Dat is het hoopvolle nieuws dat maandag online werd gepubliceerd door het medische vakblad The Lancet.

Het gaat om het vaccin van de Universiteit van Oxford (waarvan Nederland op voorhand al miljoenen doses bestelde) en een vaccin dat door het Chinese bedrijf CanSino in Wuhan is ontwikkeld. Beide vaccins zijn gebaseerd op een voor mensen ongevaarlijk adenovirus, dat aan het oppervlak is voorzien van moleculen van SARS-CoV-2, de zogeheten spike-eiwitten. De bedoeling is dat een injectie met zo’n biotechnologisch verbouwd virus de afweer activeert zodat iemand die in aanraking komt met het echte SARS-CoV-2, het virus meteen onschadelijk wordt gemaakt. Of de vaccins die bescherming ook daadwerkelijk bieden, moet blijken uit grootschaliger onderzoek.

De publicaties in The Lancet beschrijven in beide gevallen de eerste proeven in mensen van het onderzoek (fase 1 en 2) waarin vooral de veiligheid en bijwerkingen van het vaccin wordt getoetst. Maar de onderzoekers maakten ook van de gelegenheid gebruik om het effect van het vaccin op het immuunsysteem te meten.

Lees ook Zet Nederland eigenbelang of solidariteit voorop in wereldwijde ratrace naar vaccin?

Het Oxford-vaccin liet een goede activatie van zowel afweercellen (T-lymfocyten) als antilichamen zien. Na respectievelijk 14 en 28 dagen na de injectie bereikten die hun piek in het bloed. Dat wijst erop dat het vaccin een brede afweer tot stand kan brengen die in staat is om zowel het virus zelf op te ruimen als ook geïnfecteerde cellen in het lichaam. Dat is bemoedigend, maar nog niet het definitieve bewijs voor een goede bescherming. Eerder onderzoek met resusapen die met het vaccin werden geïnjecteerd liet ook al zien dat het een brede afweerreactie tot stand brengt, maar ook dat het niet kon voorkomen dat de dieren bij blootstelling toch geïnfecteerd raakten door SARS-CoV-2. Wel was de infectie bij gevaccineerde dieren minder ernstig en werden ze minder ziek.

Vervolgonderzoek loopt

Bij het Chinese vaccin was de afweerrespons bij de ruim 500 vrijwilligers in Wuhan iets minder goed. Ongeveer de helft had een goede antilichaamreactie, en 80 tot 90 procent een goede T-celreactie. De onderzoekers verklaren dat uit het feit dat zeker de helft van de deelnemers vooraf al een zekere immuniteit tegen het dragervirus had, een adenovirus dat verkoudheid veroorzaakt. Bij het Oxfordvaccin speelde dat niet of minder omdat daar een adenovirus van chimpansees werd gebruikt, een virus dat normaal niet bij mensen voorkomt. Het Chinese vaccin werd daarnaast ook getest in een deels oudere populatie (mensen van boven de 55) bij wie de afweer mogelijk minder sterk reageert op een vaccin.

Het vervolgonderzoek (fase 3) van het Oxfordvaccin onder 10.000 vrijwilligers is begin deze maand begonnen in het Verenigd Koninkrijk, Brazilië en Zuid-Afrika. Ook de Chinezen zeggen dat zij verder gaan met een fase-3-onderzoek met het CanSino-vaccin. Daarvoor zullen ze 40.000 vrijwilligers werven in Rusland, Brazilië, Chili en Saudi-Arabië.

De vaccins van Oxford en CanSino zijn het verst gevorderd. Op dit moment zijn er al meer dan 250 kandidaatvaccins tegen Covid-19 in ontwikkeling. 23 daarvan worden nu in klinische onderzoeken bij mensen getest.