Epidemie van Afrikaanse varkenspest in Oost- en Zuidoost-Azië baart steeds meer zorgen

De uit tropisch Afrika afkomstige dierziekte dook vorig jaar augustus op in het noordoosten van China. Zij heeft zich sindsdien razendsnel verspreid over vrijwel heel China, alsmede naar de buurlanden Hongkong, Vietnam, Mongolië en Noord-Korea en naar Cambodja. Wereldvoedselorganisatie FAO vreest dat de ziekte op korte termijn ook zal overslaan naar Thailand, Laos, Myanmar en de Filipijnen.

Zuid-Korea betoonde zich woensdag met name bezorgd over Noord-Korea, dat onlangs meldde dat de ziekte was vastgesteld op een staatsboerderij nabij de Chinese grens. Rondzwervende wilde zwijnen kunnen de ziekte naar Zuid-Korea brengen, maar Pyongyang reageert niet op oproepen van Seoul om samen te werken teneinde verdere verspreiding te stoppen. Gevreesd wordt dat de epidemie heel Azië in zijn greep krijgt.

Afrikaanse varkenspest is een zeer besmettelijk virus dat dodelijk is voor varkens maar ongevaarlijk voor de mens. Er bestaat anders dan voor klassieke varkenspest  tot nu toe geen effectief vaccin. Enkele farmaceutische bedrijven werken wel aan antivirale middelen (virusremmers). Preventiemaatregelen (via grenscontroles, transportbeperkingen, isolatie van verdachte bedrijven en ontsmetting van veewagens) en het massaal ruimen van varkens zijn de enige remedies.

In China, met 430 miljoen varkens de grootste varkensvleesproducent en -consument ter wereld, kon de ziekte zich echter ondanks het ruimen van tot dusver 1,2 miljoen varkens over vrijwel het hele land verspreiden. In Vietnam gebeurde sinds januari hetzelfde, al werden twee miljoen varkens geruimd. De FAO adviseerde Hanoi daarom de noodtoestand uit te roepen. Leger en politie zijn al ingezet.

De economische gevolgen van de epidemie zijn enorm. Volgens een rapport uit april van de Nederlandse Rabobank zullen alleen al in China 200 miljoen varkens moeten worden geruimd, wat kan leiden tot een productiedaling van de Chinese varkenssector van 35 procent. Dat zal de invoer uit landen als Spanje en Duitsland opstuwen. De prijzen van varkensvlees zijn nu al met bijna 40 procent gestegen.

Grootste uitbraak

Veterinair epidemioloog Dirk Pfeiffer uit Hongkong spreekt in The Guardian van de grootste uitbraak van een dierziekte ooit. ‘Mond- en klauwzeer en BSE (de gekkekoeienziekte, red.) verbleken qua mogelijke gevolgen vergeleken met deze varkenspest. En we hebben niets om de verspreiding tegen te gaan.’

Willie Loeffen, expert Afrikaanse varkenspest aan Wageningen Universiteit, noemt het zeer zorgelijk dat het van oorsprong Afrikaanse virus na lange tijd eindelijk de sprong naar Oost- en Zuidoost-Azië heeft gemaakt. ‘Niet alleen leeft daar meer dan de helft van alle varkens ter wereld. Het is ook bij uitstek de plek waar het virus optimaal kan gedijen, met veel kleine boerenbedrijven die nog keukenafval gebruiken als voer, veel dierbewegingen en een vaak gebrekkige hygiëne. Het virus kan zich er makkelijk verspreiden en is daarna niet meer weg te krijgen.’

De epidemie heeft er ook een grote sociale impact, zegt Loeffen. ‘Veel kleine boeren in Zuidoost-Azië zijn arm en compensatie voor zieke varkens is er vaak niet. In die zin raakt het verlies van hun varkens hen meer dan zou gelden voor de grote varkensbedrijven hier. Varkensvlees is voor veel mensen in Azië ook een goedkope bron van eiwitten, een eerste levensbehoefte.’ Dat maakt het voor autoriteiten lastig. Grenscontroles en andere restricties leiden direct tot smokkel en illegale handel.

Afrikaanse varkenspest kan ook in Nederland toeslaan. De ziekte dook tussen 1960 en 1995 geregeld in Europa op (en werd in Nederland in 1986 op twee bedrijven aangetroffen), en is nog steeds endemisch op Sardinië. Sinds 2007 kreeg het virus via de Kaukasus en Rusland in 2014 voet aan de grond in Oost-Europa. September vorig jaar werd het gevonden bij wilde zwijnen in de Belgische Ardennen.

Nederland 

De Nederlandse overheid lijkt alert op een eventuele uitbraak. Zo worden varkenstransporten uit (Oost-Europese) risicolanden tweemaal gedesinfecteerd. Mocht het virus opduiken, dan treedt er direct een draaiboek in werking. Bij de laatste (klassieke) varkenspestepidemie in Nederland in 1997-98 werden twaalf miljoen varkens preventief geruimd, een miljardenschade voor de sector.

De gevolgen van de Aziatische epidemie lijken voor Nederland nu vooralsnog gering. ‘Het risico dat de Afrikaanse varkenspest hier opduikt is aanwezig, maar beperkt’, aldus Loeffen. De epidemie zal echter zeker gevolgen hebben voor de wereldmarkt, en daar moet de Nederlandse varkenssector zich op instellen. ‘Consumenten krijgen mogelijk te maken met prijsstijgingen voor hun stukje varkensvlees.’