Direct naar artikelinhoud

'Vaste banen zijn een  leugen'

interview | Hans de Boer, de nieuwe voorzitter van Nederlands grootste werkgeversorganisatie, is een optimist. 'We zouden easy het rijkste land ter wereld kunnen zijn.'

Hans de Boer lacht uitbundig. "Wie hadden ze anders moeten nemen?" De vraag was wat hem tot een goede voorzitter van ondernemersvereniging VNO-NCW maakt. "Toen ze mij vroegen, dacht ik: dat is mijn kans om de cruciale betekenis van het ondernemerschap voor het voetlicht te brengen", vervolgt hij. "Ondernemers maken de economie en de economie maakt de samenleving." De Boer wil het accent leggen op economische groei "want dat betekent werk".

Maandag wordt De Boer (59) de opvolger van Bernard Wientjes. De flamboyante ondernemer werd geboren in het Friese Witmarsum en studeerde economie in Amsterdam. Behalve in het bedrijfsleven loopt De Boer al jaren mee in de politieke wereld: als voorzitter van de Taskforce Jeugdwerkloosheid hielp hij tien jaar geleden tienduizenden jongeren aan een baan en hij was voorzitter van MKB-Nederland.

De Boer staat bekend als een charismatische man, een vlotte prater die rechttoe rechtaan zegt waar het op staat. Hij houdt alvast kantoor in een kamer in de Malietoren, het bolwerk van de lobbyclub, vlak bij het Haagse Binnenhof. "Ik loop nu een week of vijf stage hier", zegt hij. De Boer signaleert een kloof tussen de politiek en het bedrijfsleven. "Die kloof is nog nooit zo groot geweest. Het thema ondernemerschap is totaal onderbelicht in de politiek. Het lijkt of ondernemers meer gedoogd worden door de politiek dan dat we geliefd zijn."

Hoe kan het dan dat er nog nooit zoveel zzp'ers waren als nu?

"Bij tweeverdieners is het een aantrekkelijk model. Je hebt zekerheid nodig om de vaste lasten te betalen en er is ook sterke behoefte aan flexibiliteit, om je eigen tijd in te kunnen delen. Daardoor is het aantal zzp'ers zo hard gegroeid. Dat zal ook nooit meer anders worden. We hebben nu 800.000 zzp'ers en we gaan naar het dubbele, 1,5 miljoen zzp'ers in vijf à tien jaar.

"De zzp'er is de belangrijkste innovatie van de afgelopen tien jaar. De zelfstandige professionals, zp'ers zoals ik ze noem, zijn de dragers van een ondernemende cultuur. In die gezinnen worden aan de keukentafel facturen geschreven, kleine kinderen horen de gesprekken erover. Dat heb ik zelf ook ervaren: je leert te denken in de trant van; hoeveel werk heb ik verricht, ben ik dat geld waard, kan ik dit de volgende maand weer of moet ik mijn werk aanpassen?

"Die cultuur moet nog meer gewoon worden, want op die manier kunnen wij weer een economie krijgen met 2,5 of 3 procent groei. Groei is geen doel op zichzelf, maar is nodig voor banen. Een baan geeft een gevoel van eigenwaarde en respect voor elkaar. Het is ook nodig voor hulp aan kwetsbaren in de samenleving. We hebben een cultuur nodig waarin ondernemers en werknemers steeds nadenken over de vraag: doe ik het goed genoeg?"

Welke maatregelen zijn nodig voor een ondernemende cultuur?

"Voor de doorsnee werknemer is niet zichtbaar wat de werkgever betaalt aan loonkosten. Een loonsverhoging van 1000 euro netto betekent 3300 euro voor de werkgever, want die betaalt de belastingen en sociale premies. Ik ga echt voorstellen om loon bruto uit te betalen. Dan ziet de werknemer beter dat er netto vrij weinig overblijft, en wil hij misschien liever meer zelf regelen. Wij willen minder collectieve regelingen zodat mensen meer hun eigen keuzes maken."

Kunnen en willen mensen dat wel? Veel hypotheken zijn hoger dan de waarde van het huis en veel Nederlanders hadden geld gestald bij dubieuze banken als Icesave.

"Toch is dat een verantwoordelijkheid van burgers. Als je 130.000 euro verdient en je krijgt daarvan 50.000 in de hand, dan hoef je zelf niets meer te regelen voor sociale verzekeringen en pensioen, maar je kunt het ook niet omdat je te weinig over hebt. Je hebt geen poen. Geef mensen de vrijheid om te kiezen of ze wel of niet zelf iets willen regelen. Het helpt ook om ondernemerschap terug te brengen in de samenleving."

Willen mensen niet liever een vaste baan met alle zekerheden die daarbij horen?

"Als er veel werk is, nemen bedrijven mensen in vaste dienst. Als het slechter gaat, willen ondernemers flexibel zijn. In die slechte tijden willen mensen graag een vaste baan, maar het zijn schijnzekerheden, zowel voor de werkgever als de werknemer. Een werknemer blijft toch niet als hij liever voor zichzelf begint, ook niet in goede tijden. En een vaste baan is niet vast als er geen werk meer is. Mensen die denken dat een vaste baan zekerheid geeft, hebben een paar afslagen gemist de laatste jaren. Ja, je kunt moeilijk een hypotheek krijgen zonder loonstrookje, want banken geloven ook in die schijnzekerheid. Daar gaan wij wat aan doen. Wij bedenken met cao-organisatie AWVN een soort basiszekerheid voor zzp'ers. Ik vind het belangrijk dat zij ook inkomen hebben als zij bijvoorbeeld van hun fiets vallen."

In het sociaal akkoord is afgesproken dat werkgevers de komende jaren 100.000 arbeidsgehandicapten aannemen. Gaan ze dat ook doen?

"Ehmm... dit instituut heeft daar zijn handtekening onder gezet. Dus dat gaan wij doen." Een stilte volgt. Dan: "Het voelt voor mij als onredelijke chantage. Toen VNO-NCW het sociaal akkoord vorig jaar ondertekende, lag er nog een regeerakkoord met een quotumwet, de dreiging om bedrijven te verplichten een bepaald percentage arbeidsgehandicapten aan te nemen. (Nu is de afspraak dat de quotumwet pas wordt ingevoerd als werkgevers vrijwillig te weinig arbeidsgehandicapten aannemen, red.) Maar ondernemers kunnen er niks aan doen dat de Wajong is volgelopen. De Wajong was een betere regeling dan de bijstand en drukte niet op het gemeentebudget, dus werden mensen sneller in die uitkering ondergebracht. Het lijkt gewoon nergens naar. Er staat een handtekening, maar als de politiek dat nog een keer flikt, zeg ik: zoek het maar uit."

Het gaat niet van harte.

"Ik weet uit ervaring met de jeugdwerkloosheid dat je zo'n project kunt organiseren: arbeidsgehandicapten naar werk leiden. Maar om dat te laten slagen, moet de economie gaan groeien. Anders moeten werkgevers straks mensen eruit gooien om arbeidsgehandicapten binnen te halen en daar schiet niemand iets mee op. Je moet geen knollen voor citroenen gaan verkopen. Dus of dit allemaal wijs is?"

U gelooft er niet in?

"Nou ja... Ik ben altijd fan geweest van de sociale werkplaats, waar iemand met een beperking eenvoudig werk kan doen. Maar het is uit de hand gelopen: in sommige regio's is de sociale werkvoorziening veruit de grootste werkgever en de cao is te luxe. Daarom moet nu de sociale werkplaats langzaam dicht. Ik denk dat we het kind met het badwater weggooien. Ik zou het liever een tweede kans geven. Een paar goede mensen moeten daarvoor een toekomstverhaal maken."

In het sociaal akkoord staat ook dat het ontslagrecht verandert en dat er minder tijdelijke banen moeten komen. De wet die dat regelt, is een paar weken geleden in de Eerste Kamer aangenomen. Gaat dat lukken?

"Dat gaat zo niet werken. We kunnen wel streven naar meer vaste banen en er zijn politieke geledingen in de Tweede Kamer die dat als een hoger doel zien, maar ik denk dat hij zo niet gaat vliegen. Ik betwijfel of de economie extra groeit door deze wet en of het banen oplevert. Het ondernemerschap wordt er niet door bevorderd. Die wet is nu aangenomen en dat is prima. Een politieke realiteit. Over een tijdje kijken wij wat de wet heeft opgeleverd en dan komt er weer iemand anders en die verzint weer een andere wet." (lacht hard.)

Dan komt er een nieuwe wet . Moet die als doel hebben het aantal vaste banen te bevorderen?

"Vaste banen zijn een leugen. Werk, daar gaat het om."

In het sociaal akkoord staat verder dat de WW verkort moet worden van 38 naar 24 maanden. De afspraak is dat werknemers en werkgevers in cao's het derde jaar van de WW repareren. Komt daar nog wat van terecht?

"Het is niet de bedoeling dat het derde jaar er weer in wordt gebracht, natuurlijk. Laten we nou de schouders eronder zetten en groei brengen in de economie."

Wat is uw bijdrage aan die groei?

"Wij ondersteunen een aantal projecten. Een groep ondernemers in Rotterdam wil in 2025 de Expo organiseren met als thema 'duurzaam wonen en werken in de delta'. Wij helpen. Wij hebben het in onze delta goed voor elkaar en willen dat exporteren. Het betekent veel bezoekers en clustering van Nederlandse bedrijven op dat terrein. Dat gaat veel economische groei genereren.

Een ander project is 'spannende steden'. Toeristen komen naar Europa en doen Nederland in één dag. Wij willen dat zij één nacht extra blijven, dat levert tienduizenden extra banen op. Horeca, toerisme, cultuur, grote steden kunnen met elkaar samenwerken om hun positie in de wereld te verbeteren. Het ene project levert hightechbanen op, voor het andere heb je ook andere groepen nodig.

"Ik ben heel optimistisch over Nederland. We zouden easy het rijkste land ter wereld kunnen zijn. We zijn een middelgroot land in de wereld met een mooie historie, met mensen met een goed stel hersens. We spreken de talen, we kunnen rekenen, we hebben goede universiteiten. Als we elkaar wat minder de maat nemen en wat meer de schouders eronder zetten, gaat het beter. Dan kunnen we mensen die het echt nodig hebben eens wat toesteken. Als er bijvoorbeeld een natuurramp is: geen gezeur over 3 miljoen euro, nee, dan hebben we een vlootje oranje vrachtvliegtuigen klaarstaan met tulpen erop, we zijn er als eerste bij en we zetten dat land vol met eten, drinken en tenten. Klaar is Kees. Zo zou ik eigenlijk door het leven willen."

'We zijn een middelgroot land met een rijke historie, met mensen met een goed stel hersens'

Hans de Boer: 'Mensen die denken dat een vaste baan zekerheid biedt, hebben een paar afslagen gemist.'