Epidemioloog: ‘Wat heb je aan testen als het virus toch al is verspreid?’

‘Voor de wijze waarop het virus nu huishoudt, maakt het denk ik weinig verschil wat je doet. Maar economisch gezien zal Zweden er straks beter voor staan dan veel andere landen.” Johan Giesecke is overtuigd van het Zweedse beleid. Het aantal corona­doden is in absolute en relatieve zin lager dan in Nederland, maar ook in Zweden kraakt het zorgstelsel onder het groeiend aantal coronapatiënten. De toestroom op de ic’s is de laatste dagen net als hier stabiel. Afgezet tegen andere Scandinavische landen doen de Zweden het slechter.

Desondanks zegt Giesecke: “Ik denk dat we het best goed doen. We zijn erin geslaagd de curve af te vlakken. Een land als Noorwegen staat er ogenschijnlijk beter voor. Maar als ze de lockdown opheffen, zul je weer stijgende sterfte­cijfers en ziekenhuisopnames zien, ook als de restricties geleidelijk worden afgezwakt.”

Scholen en cafés

Giesecke (70) was tien jaar lang ‘staatsepidemioloog’, vergelijkbaar met Jaap van Dissel nu bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Op dit moment adviseert hij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over infectieziekten. De WHO staat kritisch tegenover de Zweedse koers waarbij cafés, nachtclubs en scholen open zijn en bijeenkomsten met tientallen mensen zijn toegestaan.

“Maar prominente wetenschappers bij de WHO delen mijn bezwaren tegen de lockdowns,” verzekert Giesecke. Hij noemt voorzitter David Heymann van zijn adviesgroep, een Amerikaanse epidemioloog. “Hij heeft enige steun geuit. En de Zuid-Koreaanse afgevaardigde is uiterst bezorgd over de situatie in zijn land, waar het virus voor nu is onderdrukt. De vraag is voor hoe lang.”

Giesecke ziet ook weinig in het testen van de bevolking, waar de WHO en ook Nederland nu de nadruk op leggen. “Wat heb je daaraan als het ­virus toch al is verspreid?”

Net als Nederland kampt Zweden met een groot aantal corona-uitbraken in verpleeg­huizen. “Dat is een van de verklaringen voor ons hoge sterftecijfer. Vergeleken met onze buurlanden hebben wij grote verpleeghuizen. Daar werken veel immigranten, die niet goed Zweeds spreken. We hadden sneller betere informatie aan hen kunnen geven in hun eigen taal. Achteraf gezien is daar een fout gemaakt.”

Bewijslast

Gieseckes voornaamste bezwaar tegen de gangbare aanpak in andere landen is het ontbreken van wetenschappelijk bewijs. “Er is alleen bewijs dat handen wassen helpt tegen verspreiding van het coronavirus. Helpt sluiting van de grenzen? Lijkt me niet. Helpt sluiting van de scholen? Waarschijnlijk niet.”

In feite verwijt Giesecke andere landen bezig te zijn met een grootschalig experiment. Precies hetzelfde verwijt krijgt Zweden, dat de bevolking zou gebruiken voor een riskante proef waarbij het coronavirus vrijelijk rondwaart. Sommige Zweedse wetenschappers bepleiten strengere maatregelen.

“De bewijslast ligt bij degenen die ingrijpen in het dagelijks leven, niet bij degenen die het bestaande intact laten,” aldus Giesecke. “Dat hier discussie is, is normaal. Zo gaat dat in een demo­cratie. Maar onder de bevolking groeit de steun. Ik voorzie geen aanscherping.”

Onderzoekers aan de technische universiteit van Zürich, die internationale cijfers over de pandemie vergelijken, zien vooralsnog geen bewijs dat de Zweedse aanpak nadelige gevolgen heeft voor het sterftecijfer.

Giesecke erkent dat geografische omstandigheden (Zweden is ruim tien keer zo groot als Nederland en begrensd door zee en bergen) en bevolkingsdichtheid (10,2 miljoen versus 17,2 miljoen inwoners) behulpzaam kunnen zijn bij bestrijding van het virus. Maar hij verbaast zich over het afsluiten van wegen, parken en recreatiegebieden zoals met Pasen in Nederland.

Bleekmiddel

“Wij doen het zonder verboden. De lockdowns in andere landen zijn vaak aangejaagd door de media en de wens van politieke leiders om daadkracht uit te stralen. Het extreemste voorbeeld zie je in Aziatische landen die straten desinfecteren met bleekmiddel. Er is totaal geen bewijs dat zoiets helpt.”

Het idee dat Zweden laks optreedt, is net zo karikaturaal als het beeld dat Nederland zijn bejaarden aan hun lot zou overlaten en alleen groepsimmuniteit nastreeft. Ook in Zweden is afstand houden het adagium. De meeste universiteiten doceren alleen nog online, 70-plussers krijgen het advies thuis te blijven, thuiswerken wordt aangemoedigd en winkels hebben plexiglas bij de kassa en geven met tape de gewenste looprichting aan. Net als hier voert Zweden het aantal coronatests op.

Giesecke: “In de praktijk wijkt ons beleid minder af dan gesuggereerd. Op zaterdagavond ligt Stockholm er stil bij. Een aantal restaurants is vrijwillig dicht. Ik heb mijn acht kleinkinderen al meer dan vier weken niet gezien. Ik sprak een oudere vrouw die al drie weken niet naar buiten durft, zelfs niet voor een wandeling.”

De emeritus hoogleraar epidemiologie schat dat we over een jaar kunnen zeggen welke aanpak het beste is. “Ik verwacht in het najaar een tweede golf van de pandemie. Als die voorbij is, kunnen we de balans opmaken. Waarbij ik voorzie dat Zweden sneller dan andere landen de economie weer enigszins op orde heeft.”