De adoptie van dit soldatengraf in Margraten had onverwachte gevolgen
Op begraafplaats Margraten worden vandaag in de Tweede Wereldoorlog gesneuvelde Amerikaanse soldaten herdacht. Door de adoptie van een van die duizenden graven vond Hans Schillings uiteindelijk zijn vrouw.
Deze simpele Engelse zin staat op een ingelijste oorkonde die prijkt aan de wand van de zonnige werkkamer van Hans Schillings (68) uit Kerkrade: ‘In grateful memory of Corporal José Medrano who died in the service of his country in the European area on April 4, 1945’.
Schillings vat de geschiedenis achter die oorkonde kort samen. “José Medrano uit Texas, opgeleid tot mijningenieur, kwam in 1943 in dienst van het geallieerde leger en vertrok naar Europa om de nazi’s te verslaan. Hij sneuvelde net over de grens bij de rivier de Roer, 23 jaar oud, tijdens gevechten met het Duitse leger.”
Voor de gepensioneerde Hans en zijn vrouw Marcela (66) betekent die inmiddels 75 jaar oude en postuum aan nabestaanden uitgereikte oorkonde ‘ontzettend veel’. En niet alleen omdat zij het graf van deze soldaat op de Amerikaanse begraafplaats Margraten adopteerden. Ook omdat de geallieerde en gedecoreerde soldaat de oom van Marcela Schillings is.
Merkwaardig genoeg bracht de dood van José Medrano het echtpaar Schillings uiteindelijk bij elkaar. Hans Schillings: “Aan die oorkonde en de adoptie van dat graf kleeft voor ons zodoende een heel persoonlijk en emotioneel verhaal”.
Memorial Day in Nederland
Koning Willem-Alexander legt zondag de eerste krans bij de herdenking van 75 jaar bevrijding op de Amerikaanse begraafplaats Margraten in Zuid-Limburg. Hier liggen ruim 8000 Amerikaanse militairen begraven die in de Tweede Wereldoorlog omkwamen. Het is maandag Memorial Day in de VS, de dag waarop de Amerikanen hun omgekomen militairen herdenken. Elk jaar vindt op de zondag daaraan voorafgaand in Margraten een ceremonie plaats. Er is vanwege de uitbraak van Covid-19 dit jaar geen publiek bij aanwezig. Na afloop zal de koning spreken met een Nederlands gezin dat een graf heeft geadopteerd en contact onderhoudt met de nabestaanden. Alle graven in Margraten zijn door mensen uit de regio geadopteerd.
Respect tonen voor gesneuvelde soldaten
Dat verhaal begint in de herfst van 1944 als de ouders van Hans – zijn vader is mijnwerker, zijn moeder huisvrouw – ’s nachts wakker schrikken. “Zo is het mij later verteld. Er is opeens veel verkeer in de straat, er rijden trucks langs en als ze goed kijken, zien ze dat die vol met lijken liggen.”
Kerkrade was al bevrijd, maar over de grens werd hard gevochten door de Amerikanen. “De lijken gingen richting Margraten. Daarom gingen mijn ouders daar een dag later bloemen leggen. Ze bleken niet de enigen: er waren veel mensen uit de regio die hun respect voor de gesneuvelde soldaten wilden tonen. Zo is het idee geboren om graven te adopteren. Mijn ouders namen er vier.”
Na de oorlog verkozen twee van die Amerikaanse families om hun zonen in de VS te laten herbegraven. Maar twee bleven er in Margraten en worden sindsdien verzorgd door de familie Schillings. “Mijn moeder heeft eind jaren veertig contact gezocht met de nabestaanden in Amerika. Eén familie, die van José van de oorkonde, kwam al gauw over om het graf te bezoeken. En zo is al vroeg een hechte vriendschap ontstaan.”
Met de familie van het andere adoptiegraf kwam pas in de jaren zeventig contact, vertelt Schillings. Toen vond hij de echtgenote van die overleden soldaat. “Zij was hertrouwd, maar haar tweede man en zoon waren bij een ongeluk omgekomen. Liever wilde ze niet meer aan het verleden herinnerd worden. Ik heb haar teruggeschreven dat we dat natuurlijk respecteren en dat wij altijd voor dit graf zullen blijven zorgen.”
‘Voor oma en opa in Texas heet ik José’
Des te hechter is de band met de familie van José Medrano. “Voor mij en mijn broer, na de oorlog geboren, waren zijn ouders in Texas altijd opa en oma.”
Tragisch genoeg was in 1946 ook nog een andere zoon van deze Texaanse familie, genaamd Fernando, omgekomen bij een verkeersongeluk. De ouders van Schillings besloten bij de geboorte van zoon Hans in 1952 hen te vernoemen. “Ik heet dus Hans José Fernando. En voor oma en opa uit Texas heet ik niet Hans, maar José.”
Begin jaren zeventig ging Hans Schillings, 22 jaar oud, voor het eerst alleen naar El Paso . “Ik pendelde tussen opa en oma en de andere familieleden die net over de grens in Texas woonden. Daar heb ik mijn latere vrouw Marcela leren kennen.”
Marcela is een nichtje, de dochter van de zus van de in Margraten begraven soldaat José. Toen Marcela hem twee jaar later opzocht in Kerkrade, bloeide de liefde echt op. In 1978 zijn ze in de VS getrouwd en ze gingen in Kerkrade wonen. Ze hebben een inmiddels volwassen dochter.
De begraafplaats Margraten bleef een grote rol in het leven van Schillings spelen, ook na het overlijden van zijn ouders. “Als kind zagen we dat graf al als een familiegraf, we gingen erheen met Pasen, Kerstmis en op zijn verjaardag. En nu leg ik er nog steeds bloemen en gaat het écht om het graf van onze oom.”
De jongere generatie betrokken houden
Hij en zijn vrouw doen beiden allerlei vrijwilligerswerk in de regio. Al sinds 1988 is Schillings voorzitter van de lokale Oranjevereniging en hij geeft rondleidingen op Margraten.
Ook zondag, op Memorial Day zou hij aanwezig zijn bij het bezoek van de koning, vanwege het feit dat de oorlog 75 jaar geleden ten einde kwam. Maar vanwege de coronacrisis is de herdenking in zeer kleine kring en blijft het echtpaar Schillings thuis. “Ik vind het niet erg, het is toch een bijzondere dag. En ik leg mijn eigen bloemen wel op een ander moment bij onze graven.”
In 2015 heeft hij nog een derde graf geadopteerd, vertelt Schillings. Een mede-bestuurslid uit de Oranjevereniging overleed en Schillings nam de zorg van een graf over. Deze adoptie staat alleen niet op zijn eigen naam, maar op dat van ‘de schoolkinderen van Kerkrade’. Zo probeert hij de jongere generatie betrokken te houden bij de begraafplaats, vertelt hij. Hij leidt hen zelf rond.
“U moet weten dat me dat soms best naar de keel grijpt. Zo was er laatst een jongetje van een jaar of 11 die heel stilletjes was. Op een gegeven moment vertelde hij zacht aan mij: ‘Meneer, ik ben een Duitser’. Ja, wat zeg je dan tegen zo’n kind? Ik heb gezegd dat er nu andere generaties zijn, dat het ook lang geleden was. Maar dat we wel allemaal nog veel kunnen leren van de tijd toen. Dat we goed moeten opletten dat antisemitisme en rechts-extremisme niet weer de kop opsteken. En dat dat een verantwoordelijkheid is van ons allemaal.”
Lees ook:Voor de geallieerden was de bevrijding van Nederland nooit meer dan bijzaak
Liefst acht maanden duurde de bevrijding van Nederland, 75 jaar geleden. Militair historicus Wim Klinkert verklaart drie keerpunten in de strijd tegen de Duitsers.
Volgens deze onderzoeker heeft u het mis: de oorlog eindigde helemaal niet in 1945
75 jaar geleden dansten en feestten Nederlanders in de straten vanwege het einde van de oorlog. Maar die vreugde was voorbarig, betoogt Niod-onderzoeker Peter Romijn. ‘De oorlog eindigde pas in 1949.’