Toeslagenaffaire: ‘Grondbeginselen rechtsstaat zijn geschonden’

Dat constateert de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag in haar eindverslag. Daarin wordt gesproken over een ‘optelsom van onvermogen om recht te doen aan het individu’.

Het kabinet last dinsdag een speciale vergadering in om over het eindrapport van te spreken. Dat zal gebeuren op het Catshuis, de ambtswoning van de premier. Na de jaarwisseling komt het kabinet dan met een uitgebreide reactie, zei staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) vanmiddag. ,,Het kabinet heeft een grote verantwoordelijkheid om te zorgen dat dit nooit meer gebeurt.’’

Minister-president Mark Rutte vindt het eindverslag van een speciale Kamercommissie over de toeslagenaffaire ‘een heel heftig rapport, ook voor de ouders en voor het hele systeem'. Maar hij noemt het ook gedegen en terecht. ,,Je ziet dat inderdaad de rechtsstaat niet burgers heeft beschermd, maar juist grote schade heeft toegebracht.”

In het rapport wijst de commissie niet één hoofdschuldige aan: behalve de Belastingdienst treft ook de politiek en de rechtspraak blaam. Kabinet en parlement mogen zich aanrekenen dat zij wetgeving hebben vastgesteld die ‘spijkerhard’ was en geen recht deed aan individuele situaties. De Belastingdienst heeft mensen ‘ten onrechte gebrandmerkt als opzettelijke fraudeurs’ en de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft ‘zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers veronachtzaamd’.

Luister voor het laatste nieuws naar de AD Nieuws Update:

Bewindslieden van toen en nu, zoals Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Mark Rutte worden in het rapport wel genoemd, maar over hun handelen worden geen politieke conclusies getrokken. Dat was ook niet de opdracht die de Tweede Kamer aan de commissie had meegegeven.

Wel wordt vastgesteld dat de ministers en staatssecretarissen meermaals signalen hebben gekregen dat er iets misging bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslag. Maar dat hier zoveel mensen de dupe van werden drong niet tot hen door. ,,Dat de problemen veel breder speelden, was voor hen een blinde vlek”, staat in het rapport. Volgens de commissie zijn er in de afgelopen vijftien jaar meerdere momenten geweest waarop bewindspersonen en de ambtelijke top andere keuzes hadden kunnen maken. ,,Daarmee hadden disproportionele gevolgen voor ouders kunnen worden voorkomen, verminderd of gerepareerd.”

Bekijk hieronder een interview met commissievoorzitter Chris van Dam.

De Tweede Kamer reageert geschokt op de bevindingen van de commissie. In januari zal het een debat voeren met het kabinet over het eindrapport.  Enkele oppositiepartijen vinden dat de conclusies van de onderzoekscommissie gevolgen moeten hebben voor de politiek verantwoordelijken. 

Tegelijkertijd grijpt de Kamer het rapport aan om nogmaals te pleiten voor een snelle compensatie van de slachtoffers van de toeslagenaffaire. Volgens SP-leider Lilian Marijnissen is het ongekend dat nu nog steeds nog maar zo weinig ouders geholpen zijn. ,,Wel zijn er al miljoenen uitgetrokken voor consultants.’’ Henk Nijboer (PvdA) noemt het ‘beschamend’ dat ouders na al die jaren nog steeds niet zijn gecompenseerd. ,,Slachtoffers moeten binnen enkele weken recht worden gedaan.’’

Het kabinet heeft eerder een half miljard euro uitgetrokken om de gedupeerden te compenseren. Maar de Kamer klaagt al langer over het trage tempo van de compensatie. Van de vele duizenden slachtoffers in beeld bij Financiën, is nog maar een handjevol gecompenseerd.

,,Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse politiek en rechtstaat”, noemt D66'er Steven van Weyenberg de conclusies in het rapport. ,,Vandaag zien we wat er gebeurt als het systeem het wint van menselijkheid. Als een anonieme overheid beleid maakt op basis van wantrouwen. Als mensen niet centraal staan en niet beschermd worden door de rechtsstaat”, aldus ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers.

Bekijk hieronder onze video's over de toeslagenaffaire.