Acht jaar na dato helpt de zaak-Robert M. seksueel misbruik te herkennen
Opvallende seksuele kennis bij kinderen en afwijkend gedrag tijdens lichamelijk onderzoek zijn signalen die kunnen wijzen op seksueel misbruik. Dat blijkt uit een onderzoek van het Amsterdam UMC naar 54 bewezen en 71 vermoedelijke slachtoffers van Robert M.
De vermoedelijke slachtoffers van Robert M. kwamen binnen op de speciale spoedpoli die daar eind 2010 werd ingericht, nadat de misbruikzaak op een Amsterdams kinderdagverblijf naar buiten kwam. Promovenda Thekla Vrolijk-Bosschaart analyseerde met toestemming van ouders de medische dossiers van de kinderen.
"Deze misbruikzaak is natuurlijk verschrikkelijk voor de betrokken kinderen en ouders", zegt Bosschaart. "Maar omdat dit zo'n grote zaak was met zoveel bewijs, was dit ook een unieke kans om meer te weten te komen over de signalen die kinderen afgeven na seksueel misbruik, om misbruik in de toekomst beter te kunnen herkennen."
Hoe verliep het onderzoek op de poli?
"Alle kinderen en ouders zijn gezien door een kinderarts, orthopedagoog of psycholoog en een maatschappelijk werker. Zij hebben de ouders gesproken, en de arts heeft de kinderen lichamelijk onderzocht. Afhankelijk van de leeftijd heeft de orthopedagoog daarna ook met de kinderen zelf gesproken. Dat is bij 89 kinderen gebeurd. We hebben het geprobeerd bij alle kinderen vanaf 2,5 jaar. De gemiddelde leeftijd van de kinderen was 3."
Zorgelijk is het pas als een kind heel moeilijk te corrigeren is, of seksuele handelingen gaat nadoen
Hoe ga je met zulke jonge kinderen in gesprek?
"We werkten met een platenboek met allerlei tekeningen van alledaagse gebeurtenissen. Daarin stonden ook bijvoorbeeld tekeningen van een bloot kind en blote volwassene. Zo kun je, zonder ze te beïnvloeden, het gesprek aangaan. Dan zie je dat kinderen soms seksuele kennis hebben die niet bij de leeftijd past. Ze weten bijvoorbeeld zaken over de seksuele functies van geslachtsdelen die jonge kinderen nog niet horen te hebben. Ook zagen we dat kinderen angstig of onrustig werden."
Bij hoeveel kinderen was dat zo?
"We hebben hiervoor nog geen goed meetinstrument, dus ik kan geen percentages geven. Ik denk wel dat seksuele kennis een belangrijke indicatie kan geven van seksueel misbruik, betrouwbaarder dan het seksuele gedrag van kinderen. Bij dat laatste ben je afhankelijk van de rapportage van ouders, en er kunnen andere oorzaken voor zijn."
Ouders rapporteerden soms zorgelijk seksueel gedrag. Waar gaat het dan om?
"Seksueel gedrag is bijvoorbeeld het aanraken van de eigen geslachtsdelen of die van anderen. Dat past vaak bij de leeftijd. Zorgelijk is het pas als een kind heel moeilijk te corrigeren is, of seksuele handelingen gaat nadoen. Maar het is lastig op basis van de rapportage van ouders een juiste inschatting van misbruik te maken. Bij de 54 bewezen slachtoffers rapporteerden maar zeven ouders zorgelijk seksueel gedrag."
Hoe moeilijk is het om misbruik te herkennen?
"Moeilijk. Bij een deel van de kinderen bij wie misbruik vaststond op grond van ander bewijs, werden op de poli geen problemen gezien bij het onderzoek. Ik heb alle dossiers achteraf nog eens voorgelegd aan vijf experts, zonder dat zij wisten of de kinderen misbruikt waren. Ook zij herkenden misbruik vaak niet. Een mogelijk signaal dat we ontdekten, is een gedragsverandering bij de kinderen. Bij het onderzoek van de geslachtsdelen door de arts, zagen we bij 28 procent van de bewezen slachtoffers angst of terugtrekkend of uitdagend gedrag. Als we daarop beter letten, is dat percentage misschien nog hoger. Ik adviseer daarom om het onderzoek door de kinderarts te laten observeren door een gedragsdeskundige."
Kunt u iets zeggen over de schade bij de kinderen?
"Collega's doen een langlopend onderzoek bij rond de veertig van deze kinderen. De eerste resultaten daarvan zijn nog niet bekend."
Amsterdamse zedenzaak
Robert M, medewerker van een kinderopvang in Amsterdam, werd in 2013 veroordeeld tot 19 jaar cel en tbs. Hij bekende het seksueel misbruik van in totaal 87 kinderen. Een aantal van de kinderen die door M. misbruikt zijn, is niet onderzocht op het Amsterdam UMC. Zij maakten geen deel uit van het onderzoek.
Lees ook:
Robert M. schrijft een excuusbrief aan ouders
De veroordeelde zedendelinquent Robert M. heeft vanuit de gevangenis in Vught een excuusbrief gestuurd aan bijna alle ouders van de kinderen die hij seksueel misbruikte.