Mijn nieuws Podcasts Digitale krant Puzzels
Terug naar de krant
Terug naar de krant

De oorlog in het voormalige Joegoslavië en de nasleep van de val van Srebrenica - 1991-2020

Leeslijst Nieuws
Tijdlijn Een chronologisch overzicht van het sluipende begin van de oorlog in Kroatië in 1991 tot schadeclaims voor nabestaanden in 2020.
Leeslijst
Op de VN-basis in Zagreb worden de ruim driehonderd Dutchbat-militairen op 23 juli 1995 verwelkomd door onder anderen prins Willem-Alexander.

De eerste schermutselingen

Kroaten en Kroatische Serviërs raken slaags in Plitvice: het sluipende begin van de oorlog in Kroatië. Het federale leger houdt zich in het begin in de meeste gevallen afzijdig, maar zal later steeds vaker de kant van de Serviërs kiezen.

Slovenië en Kroatië roepen onafhankelijkheid uit

Slovenië en Kroatië roepen de onafhankelijkheid uit; het federale leger raakt twee dagen later in een poging de grensposten te bezetten slaags met de Slovenen; in Kroatië raken leden van de Servische minderheid en de Kroatische politie slaags. Na drie weken trekt het Joegoslavische Volksleger zich terug uit Slovenië. In Kroatië komt het tot een volledige oorlog tussen de Kroaten enerzijds en de Kroatische Serviërs en het Joegoslavische leger anderzijds.

Mislukte bemiddelingspoging Europese Gemeenschap

Bemiddelingspoging van Europese Gemeenschap (EG, voorloper van EU) mislukt. „We kunnen hier nu niets meer doen”, zegt de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Hans van den Broek. Nederland is in de tweede helft van dat jaar voorzitter van de EG.

Wapenembargo

De Veiligheidsraad kondigt een wapenembargo tegen alle republieken in ex-Joegoslavië af.

Protest Bosnische Serviërs

De Bosnisch-Servische leider Karadzic loopt met zijn Serviërs het Bosnische parlement uit als dit besluit de Bosnische soevereiniteit uit te roepen. De Serviërs vormen hun fractie om tot een eigen ‘parlement’.

Kroatische stad Vukovar valt

De Kroatische stad Vukovar valt na een Servisch beleg van drie maanden. In het ziekenhuis treffen de Serviërs bijna driehonderd mensen aan – burgers zowel als gewonde soldaten, maar ook niet-gewonde Kroaten. De Kroaten worden naar een varkensboerderij in het nabijgelegen Ovcara gereden, mishandeld en in groepen van zeven of acht doodgeschoten. De moordpartij duurt twee dagen.

Het eerste bestand dat standhoudt

Bestand in Kroatië – het vijftiende op rij en het eerste dat standhoudt. Grote delen van Krajina, Srem en Oost-Slavonië zijn veroverd door de Serviërs, die er een eigen ‘republiek’ hebben uitgeroepen. Het door bemiddelaar Cyrus Vance opgestelde vredesplan bepaalt dat een VN-vredesmacht, UNPROFOR, wordt gelegerd in deze gebieden, dat de ongeregelde Servische milities hun zware wapens inleveren en dat de vluchtelingen mogen terugkeren. Alleen het eerste deel van dit plan wordt uitgevoerd.

EG erkent Slovenië en Kroatië

De EG erkent Slovenië en Kroatië; de internationale gemeenschap volgt.

Blauwhelmen van UNPROFOR

Begin van bemoeienis van de Verenigde Naties met de oorlog. De stationering van de blauwhelmen van UNPROFOR (vanaf maart), waaronder een Nederlandse verbindingseenheid van 300 man) maakt deel uit van een wapenstilstand. Steeds meer berichten over gruweldaden van het Servische leger tegen de burgerbevolking in de gebieden die op Kroatië zijn veroverd.

Srpska Republika

De Bosnische Serviërs roepen eenzijdig een Srpska Republika uit.

Begin van oorlog in Bosnië

De EG erkent Bosnië; Bosnische Serviërs schieten in Sarajevo op vredesdemonstranten. De Bosnische oorlog is begonnen.

Sarajevo beschoten

Eerste artilleriebeschieting van Sarajevo door de Serviërs.

Eerste berichten over etnische zuiveringen

Het mandaat van UNPROFOR wordt uitgebreid tot Bosnië, nadat ook deze deelrepubliek zich (in april) onafhankelijk heeft verklaard. Als de Bosnische Serviërs zich op hun beurt afscheiden in de Servische Republiek – als reactie op de erkenning van Bosnië door de EG – breken er gevechten uit met het Bosnische leger. Eind juli wordt in de media melding gemaakt van het bestaan van concentratiekampen in Bosnië. Internationaal wordt gesproken over ‘etnische zuiveringen’ door het Bosnisch-Servische leger, dat sinds mei onder leiding staat van generaal Ratko Mladic. Er is in de Tweede Kamer dan al enkele maanden bezorgdheid over de veiligheid van de Nederlandse troepen.

V-raad: vliegverbod in Bosnisch luchtruim

De Veiligheidsraad vaardigt een vliegverbod in het Bosnisch luchtruim uit.

Moslimenclaves in Bosnië

Door de aanhoudende gevechten ontstaan er moslimenclaves in het oosten van Bosnië. Srebrenica is daar één van. Aanvankelijk beslaat die enclave 900 vierkante kilometer, begin 1993 is dat nog maar 150 vierkante kilometer. Een Nederlands-Belgisch transportbataljon betrekt kamp in Busovaca, in Centraal-Bosnië.

Nederlands fregat naar Adriatische Zee

Nederland zegt toe fregat naar Adriatische Zee te sturen om de Britten te helpen bij het beschermen van UNPROFOR.

UNPROFOR-commandant Philippe Morillon (rechts) leidt in 1993 de Franse minister van Defensie Pierre Joxe rond in Bosnië.
Foto HH/EPA

 

Franse commandant van UNPROFOR in Srebrenica

De commandant van UNPROFOR, de Franse generaal Philippe Morillon, bezoekt Srebrenica, dat steeds meer geïsoleerd raakt. Hij onderhandelt met de Bosnische-Serviërs over toelating van noodhulp tot de enclave en belooft de bevolking van Srebrenica dat de VN ze niet in de steek zal laten. De fracties in de Tweede Kamer van CDA, VVD en PvdA vragen de regering een infanteriebataljon ter beschikking te stellen.

Operatie Deny Flight

Officieel begin Operatie Deny Flight: het afdwingen van het vliegverbod door de NAVO.

Canadese troepen in ‘Safe Area’ Srebrenica

Srebrenica wordt door de VN-Veiligheidsraad uitgeroepen tot ‘United Nations Safe Area’ – een beschermde plaats voor moslims. Tijdens een kortstondig staakt-het-vuren in en om de enclave worden 150 man Canadese VN-troepen gestationeerd. Op dat moment spreekt de Nederlandse minister van Ontwikkelingssamenwerking Jan Pronk de vrees uit dat Srebrenica zal vallen en dat er een slachting onder de moslimbevolking zal plaatsvinden. Onder leiding van de VN beloven zowel de Bosnische Serviërs als het Bosnische leger om de enclave te demilitariseren. Kort daarna wordt afgesproken om alle zware wapens terug te trekken. Vliegverbod van kracht boven Bosnië, Nederland zegt toe squadron F-16’s naar Italiaanse basis in Villafranca te sturen.

VN: meer ‘veilige gebieden’

De Veiligheidsraad roept na Srebrenica ook Sarajevo, Tuzla, Zepa, Gorazde en Bihac tot ‘veilig gebied’ uit.

Minister Ter Beek zegt bataljon toe

Minister Relus ter Beek (Defensie) meldt dat Nederland bereid is een logistiek bataljon van 400 man bij te dragen aan de VN-vredesmacht.

Aankondiging oprichting Joegoslavië Tribunaal

De Veiligheidsraad besluit tot oprichting van een tribunaal voor oorlogsmisdaden in ex-Joegoslavië.

Vrede dichtbij

De strijdende partijen gaan aanvankelijk akkoord met het vredesplan van EG-onderhandelaar David Owen en VN-afgezant Thorvald Stoltenberg voor de vorming van een ‘Unie van Republieken van Bosnië en Herzegovina’. Op 1 september wijzen de moslims en de Serviërs het alsnog af.

Kabinet stemt in met uitzenden van Dutchbat

De Nederlandse regering stemt in met uitzending van een (met pantservoertuigen) versterkt infanteriebataljon naar Bosnië: het 13de infanteriebataljon van de luchtmobiele brigade, Dutchbat. Bijna twee weken later vraagt UNPROFOR Nederland naar de moslim-enclaves Srebrenica en Zepa te gaan, om de inwoners te beschermen. Volgens de plaatsvervangend bevelhebber der landstrijdkrachten Ruurd Reitsma „een eervolle, niet eenvoudige maar wel uitvoerbare opdracht”.

Aanslag op markt in Sarajevo

F-16’s van de NAVO schieten bij Banja Luka vier gevechtsvliegtuigen van de Bosnische Serviërs neer die het vliegverbod overtraden: de eerste militaire actie van de NAVO in haar bestaan en tevens – na 1.397 overtredingen – de eerste actie tegen overtreders van het vliegverbod.

Dutchbat I lost Canadezen af in Srebrenica

Dutchbat lost het Canadese regiment (Canbat) af dat tot dan toe de enclave heeft beschermd. Het hoofdkwartier van Dutchbat ligt op een fabrieksterrein in Potocari, even buiten de enclave.

VN: beschermen van safe areas is een probleem

De Verenigde Naties stellen vast dat UNPROFOR onvoldoende is toegerust om safe areas te beschermen en er ontstaan moeilijkheden rond de bevoorrading van Dutchbat, door de houding van de Bosnische Serviërs.

Eerste acties van NAVO tegen doelen op de grond in Bosnië

NAVO-vliegtuigen vallen in Gorazde Bosnisch-Servische stellingen aan om een eind te maken aan een tiendaags offensief van de Bosnische Serviërs. Het is het eerste optreden van de NAVO tegen gronddoelen in de oorlog in Bosnië.

Dutchbat II neemt het over in Srebrenica

Dutchbat I van commandant Chris Vermeulen draagt de taken over aan Dutchbat II, met commandant Peer Everts.

Dutchbat III van Thom Karremans in Srebrenica

Dutchbat III, met commandant Thom Karremans. Twee weken later worden drie verschillende patrouilles van Dutchbat gegijzeld door militairen van het Bosnisch-Servische leger.

Landmijn en handgranaat bij Dutchbat

Een voertuig van Dutchbat rijdt op een mijn: één gewonde. Op de compound in Srebrenica wordt een handgranaat over het hek gegooid. Kort daarna bereikt het laatste brandstofkonvooi Srebrenica.

Prins bezoekt Srebrenica

Prins Willem-Alexander bezoekt Srebrenica, in militair tenue.

Soldaat van Dutchbat komt om het leven

Dutchbat-soldaat Jeffrey Broere komt vlak voor zijn 21ste verjaardag om bij een mortieraanval in Simin Han, in de buurt van Tuzla.

Logistieke problemen Srebrenica

Begin van de maand overleg tussen chef defensiestaf Henk van den Breemen en Commander Bosnia-Herzegovina Command, generaal Rupert Smith, over de logistieke problemen in Srebrenica. Smith ziet als optie bevoorrading met geweld of terugtrekking. Aan het einde van de maand verhinderen de Bosnische Serviërs dat 150 Nederlandse verlofgangers kunnen terugkeren naar Srebrenica.

Luchtaanvallen NAVO, vijand gijzelt VN-militairen

Luchtaanval van de NAVO op munitiedepot van de Bosnische Serviërs bij Pale, de hoofdstad de Bosnische Serviërs onder leiding van Radovan Karadzic. In reactie daarop worden safe areas beschoten. Een dag later voert de NAVO een tweede luchtaanval uit, en gijzelen de Bosnische Serviërs een groot aantal VN-militairen en -waarnemers, onder wie drie Nederlanders.

Amerikaanse F-16 neergehaald

Een Amerikaanse F-16 wordt door luchtafweer van het Bosnisch-Servische leger neergehaald.

Bosnische Serviërs nemen waarnemingspost bij Srebrenica in

Op de dag dat de NAVO-ministers van Defensie in Parijs besluiten om een snelle interventiemacht voor UNPROFOR op te richten, neemt het Bosnisch Servische leger bij Srebrenica een VN-waarnemingspost in. Bij Simin Han wordt een pantservoertuig van Dutchbat geraakt door een anti-tankraket. Hierbij raken twee militairen gewond. De situatie waarin Dutchbat in Srebrenica verkeert, verslechtert met de dag.

Gijzelaars vrijgelaten

De Bosnische Serviërs laten de laatste gijzelaars vrij, onder wie drie Nederlanders.

Aanval op Srebrenica

Het Bosnisch-Servische leger voert via een tunnel een aanval uit op Srebrenica. Daarvoor en daarna zijn er nog gesprekken over de aflossing van Dutchbat, door Oekraïne.

Dutchbat weigert Bosniërs wapens terug te geven

Het Bosnisch-Servische leger valt Srebrenica aan. Generaal Ratko Mladic, leider van het net gevormde leger van de Serviërs die in Bosnië wonen, valt de enclave opnieuw aan met zijn eenheden. Het Bosnische leger vraagt de wapens terug die het eerder inleverde, om zich te kunnen verdedigen. Dutchbat weigert de moslims wapens.

Gevechten in enclave

Opnieuw wordt Srebrenica beschoten. Gevechten tussen de Bosnische Serviërs en moslims van het Bosnische leger in de zuidelijke hoek van de enclave.

Raviv van Renssen gedood

De Bosnische Serviërs nemen bezit van de Nederlandse waarnemingspost Foxtrot. De militairen van Dutchbat trekken zich terug. Na het verlaten van de observatiepost worden de Nederlandse militairen bij een wegversperring van het Bosnische leger tegengehouden. Een pantservoertuig rijdt door de wegversperring heen en regeringstroepen openen het vuur. Boordschutter Raviv van Renssen (25) raakt gewond en overlijdt een paar uur later op de Nederlandse compound in Potocari. Bemanningen van andere observatieposten worden door de Bosnische Serviërs gegijzeld.

De kist met het lichaam van Raviv van Renssen wordt in Split door VN-militairen naar het vliegtuig gedragen.

 

Opnieuw Nederlandse militairen gegijzeld

Dutchbat krijgt opdracht een blocking position in te richten op weg naar de VN-compound in Srebrenica. In de loop van de dag bevinden 30 militairen van Dutchbat zich in handen van de Bosnische Serviërs.

Inwoners Srebrenica vluchten massaal naar compound, luchtsteun geweigerd

Aanhoudende beschietingen van Srebrenica. Slachtoffers onder de bevolking. Inwoners van Srebrenica vluchten naar de VN-compound van Dutchbat. De blocking position trekt zich terug naar de stad. Het VN-hoofdkwartier in Zagreb honoreert de Nederlandse aanvraag voor luchtsteun (Close Air Support) niet.

Srebenica valt

Dutchbat verwacht luchtaanvallen, maar die komen niet. In de middag wordt luchtsteun toegestaan, maar het Bosnisch-Servische leger dreigt de compound van Dutchbat in Potocari te beschieten. Er zijn daar inmiddels vele duizenden vluchtelingen samengestroomd. Generaal Ratko Mladic neemt Srebrenica in – het eerste ‘veilige gebied’ dat de Bosnische-Serviërs bezetten. Karremans spreekt met Mladic over de evacuatie van de vluchtelingen. De bemanning van een Nederlandse observatiepost is met duizenden vluchtelingen op weg naar Potocari: bij een gehaaste vlucht tijdens een beschieting rijdt hun YPR over een aantal vluchtelingen. Duizenden moslimmannen proberen door de bossen weg te komen. Ongeveer 8.000 mannen vallen in een tijdsbestek van enkele dagen in handen van de Bosnische Serviërs en worden vermoord.

Bosnische mannen en vrouwen worden gescheiden

Nieuwe besprekingen tussen Karremans en generaal Mladic. Begin van de evacuatie van de vluchtelingen. Onder toeziend oog van de Nederlanders worden de Bosnische mannen gescheiden van de vrouwen. De vluchtelingen worden gedeporteerd naar Kladanj.

Executies in de buurt van de compound

Dutchbat staakt de begeleiding van die konvooien vanwege de diefstal door de Bosnische Serviërs van de begeleidende voertuigen. Eerste melding van executies in de nabijheid van de VN-compound. Nederlandse militairen vinden bij twee gelegenheden in Potocari een tiental geëxecuteerden.

Massamoord

Aan het eind van de dag worden de laatste driehonderd vluchtelingen die nog aanwezig zijn, van de compound gehaald. Kort daarna duiken geruchten op over massamoord.

Vrijgelaten Dutchbatmilitairen.

 

55 gegijzelde Dutchbatmilitairen vrijgelaten

Alle 55 door de Bosnische Serviërs vastgehouden Dutchbatmilitairen worden vrijgelaten.

‘Vluchtelingen goed behandeld’

Majoor Rob Franken, plaatsvervangend commandant van Dutchbat, tekent een verklaring waarin staat dat de Bosnische Serviërs de vluchtelingen uit Srebrenica goed hebben behandeld. Het Internationale Rode Kruis haalt de gewonde vluchtelingen van de compound op; een aantal gewonden wordt door de Bosnische Serviërs als krijgsgevangene aangemerkt en blijft in Bratunac achter.

Minister Pronk: genocide

Minister van Ontwikkelingssamenwerking Pronk spreekt van een genocide op moslims.

Dutchbat weg uit Srebrenica

Dutchbat vertrekt met 170 voertuigen en 16 YPR’s (lichte pantservoertuigen) uit Potocari naar de Kroatische hoofdstad Zagreb.

Dutchbat arriveert in Zagreb

De Dutchbat-militairen arriveren op VN-kamp Pleso in de buurt van de luchthaven van Zagreb.

Generaal Hans Couzy begroet Dutchbat bij terugkeer in het VN-kamp Pleso in Zagreb.

 

Premier, prins en fanfare voor Dutchbat

In het Nederlandse deel van de VN-basis in Zagreb werden de ruim driehonderd blauwhelmen onthaald door prins Willem-Alexander (opnieuw in uniform), minister-president Kok, minister Voorhoeve (defensie), een handvol Tweede-Kamerleden en een fanfare van de landmacht. Op een persconferentie in Camp Pleso lijkt overste Karremans het optreden van de Nederlanders te verdedigen door te zeggen dat er in het conflict geen sprake is van ‘good guys’ en ‘bad guys’. Ook roemt hij de strategische kwaliteiten van Mladic. Luitenant-generaal Hans Couzy zegt dat hij erg geschrokken is van de sympathie die er van hoog tot laag bij Dutchbat blijkt te bestaan voor de Bosnische Serviërs. „In het bataljon bestaat de euforische opvatting dat zij de good guys zijn”, zegt Couzy.

Dutchbat in Nederland

Dutchbat keert terug in Nederland, op vliegbasis Soesterberg.

Fotorolletje 1 verprutst

Fotorolletje met beelden van mogelijke oorlogsmisdaden (negen slachtoffers van wat vermoedelijk een standrechtelijke executie was) gaat verloren bij het ontwikkelen in een laboratorium van Defensie. Twee jaar later komt het Openbaar Ministerie in Arnhem tot de conclusie dat er een menselijke fout is gemaakt en dat van opzet geen sprake is.

Fotorolletje 2: foto’s onscherp

Opnamen van gewelddadigheden in Potocari op een tweede rolletje van Dutchbat zijn onscherp, maakt de persofficier van het OM in Arnhem bekend.

Amerikaans diplomatiek vredesoffensief

Begin van een grootscheeps Amerikaans diplomatiek vredesoffensief. Anthony Lake, veiligheidsadviseur van president Bill Clinton, besluit een rondreis door Europa waarop hij een Amerikaans vredesplan presenteert. Onderminister Richard Holbrooke reist de partijen in ex-Joegoslavië af om het plan uit te leggen.

Doden in Sarajevo

Een granaat op een markt in Sarajevo kost 37 mensen het leven.

NAVO slaat terug

NAVO-vliegtuigen nemen in een reactie massaal doelen van de Bosnische Serviërs onder vuur: Operatie Deliberate Force is begonnen, de grootste militaire operatie van de NAVO in haar bestaan

Vredesoverleg in Genève

Vredesoverleg in Genève, het eerste in zeventien maanden waarbij de strijdende partijen weer direct praten, resulteert onder leiding van Holbrooke in een akkoord over de constitutionele principes: Bosnië blijft een eenheidsstaat, maar opgedeeld in een moslim-Kroatisch en een Servisch deel die ‘speciale parallelle structuren’ mogen aangaan met buurlanden.

Akkoord in New York

Bosnië, Kroatië en Joegoslavië bereiken in New York een akkoord over constitutionele principes: verkiezingen in de twee entiteiten en gemeenschappelijk staatspresidium, regering en constitutioneel hof.

Bestand in Bosnië

Akkoord over bestand in Bosnië, dat ingaat op 10 oktober.

Vredesoverleg in Ohio

Begin van vredesconferentie in Dayton (Ohio).

Presidenten op één lijn

Na drie weken van overleg paraferen de presidenten Izetbegovic (Bosnië), Tudjman (Kroatië) en Milosevic (Servië) in Dayton een vredesregeling.

Vredesakkoord van Dayton, oorlog ten einde

Het vredesakkoord van Dayton wordt ondertekend in Parijs: de oorlog in Bosnië komt formeel ten einde.

Luitenant-kolonel Karremans draagt het bevel van het 13e infanteriebataljon over.
Foto Cor Mulder/ANP

 

Bevordering Karremans

Generaal Couzy stemt in met de bevordering van Dutchbat-commandant Karremans tot kolonel; die rang hoort bij zijn nieuwe functie van liaison in de VS. De bevordering gebeurt buiten medeweten van de chef defensiestad Van den Breemen en minister Voorhoeve van Defensie, en Couzy biedt daarvoor zijn excuses aan.

Kabinet-Kok laat NIOD onderzoek doen naar rol Dutchbat

Het kabinet-Kok laat het Rijksinstituut voor oorlogsdocumentatie (NIOD) onderzoek doen naar de rol van Dutchbat bij de val Srebrenica en de daaropvolgende genocide.

VN-rapport pleit Dutchbat grotendeels vrij

Een VN-rapport pleit Dutchbat grotendeels vrij van schuld aan het drama. Het stelt vast dat de Nederlandse verzoeken om luchtsteun herhaaldelijk zijn genegeerd door het VN-hoofdkwartier.

Joegoslavische oud-president Milosevic aangehouden in Belgrado

De Joegoslavische oud-president Slobodan Milosevic wordt in zijn villa in Belgrado gearresteerd, vanaf 12 mei 2002 staat hij op verdenking van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid terecht voor het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.

Na verschijnen NIOD-rapport treedt kabinet Kok II af

Zes dagen na de presentatie van het NIOD-rapport treedt het kabinet-Kok II af. Wim Kok neemt daarmee wel de verantwoordelijkheid voor het gebeurde op zich, maar niet de schuld, zo zei hij destijds.

Milosevic overlijdt in gevangenschap in Scheveningen

Slobodan Milosevic (64) overlijdt aan een hartaanval in de strafgevangenis van Scheveningen, vijf dagen later wordt de strafzaak voor het Joegoslaviëtribunaal tegen hem beëindigd.

Nabestaanden Srebrenica dagen Nederlandse staat

Een aantal nabestaanden van de genocide daagt de Staat der Nederlanden in een civiele procedure. Dutchbat zou niet op zijn taak berekend zijn en de burgers van Srebrenica onvoldoende beschermd hebben.

Karadzic opgepakt

In Belgrado wordt Radovan Karadzic opgepakt, van 1992 tot 1995 president van de Bosnische Serviërs en opperbevelhebber van het Bosnisch-Servische leger. Negen dagen later wordt hij overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen, om daar voor het Joegoslaviëtribunaal terecht te staan.

Mladic opgepakt

Na zestien jaar voortvluchtig te zijn geweest, wordt oorlogsmisdadiger Ratko Mladic (69) in Servië gearresteerd, in Lazarevo, een dorp op nog geen honderd kilometer van de hoofdstad Belgrado. Kort daarna wordt hij uitgeleverd aan het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor de grootste oorlogsmisdaad in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog.

Mladic naar Scheveningen

Mladic overgebracht naar Nederland en overgebracht naar het VN-cellenblok van de gevangenis in Scheveningen.

In Den Haag demonstreren moeders van omgekomen mannen uit Srebrenica tegen Ratko Mladic
Foto Robin Utrecht/ANP

 

Nederlandse staat schuldig verklaard

Het gerechtshof in Den Haag stelt de Nederlandse staat aansprakelijk in het geval van drie slachtoffers. Zij werden van de compound in Srebrenica gestuurd en daarmee in feite aan de Bosnische Serviërs overgeleverd.

Klacht van Moeders van Srebrenica afgewezen

Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens wijst een klacht van de Moeders van Srebrenica tegen Nederland af. Net als de Hoge Raad in Nederland eerder al bepaalde, vindt het hof dat de Verenigde Naties niet vervolgd kunnen worden voor de moord op duizenden moslims uit de Bosnische stad.

Nederland aansprakelijk voor deportatie 300 mannen

De rechtbank van Den Haag stelt de Nederlandse staat aansprakelijk voor de deportatie op 13 juli 1995 van 300 moslimmannen die eerst hun toevlucht hadden gezocht tot de compound. De uitspraak betekent dat familieleden van de slachtoffers een schadevergoeding tegemoet kunnen zien.

Karadzic krijgt 40 jaar cel

Karadzic door het Joegoslaviëtribunaal veroordeeld tot 40 jaar cel wegens genocide in Srebrenica. Hij draagt volgens het Hof verder schuld aan negen andere aanklachten wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, waaronder moord, vervolging, vernietiging, deportatie en verdrijving van Bosnische moslims en Kroaten. De rechters achten bewezen dat hij het politieke brein was achter de systematische etnische zuiveringen waarbij het Bosnisch-Servische leger honderdduizenden, vooral Bosnische moslims en Kroaten, verdreef uit grote landsdelen. Ook is hij schuldig bevonden aan genocide op bijna 8.000 moslimmannen in Srebrenica.

Levenslang voor Mladic

De rechters van het Joegoslavië-tribunaal achten Mladic (75) als oud-opperbevelhebber van het Bosnisch-Servische leger onder meer schuldig aan volkerenmoord en misdaden tegen de menselijkheid. Hij krijgt levenslang en zit zijn straf uit in de gevangenis van Scheveningen.

Straf Karadzic van 40 jaar naar levenslang

Karadzic (73) wordt in hoger beroep veroordeeld tot een levenslange celstraf.

Dutchbat-veteranen willen de staat voor de rechter dagen

Een aantal Dutchbat-veteranen maakt bekend de Nederlandse staat alsnog voor de rechter slepen voor hun „onmogelijke” missie om de Bosnische moslimenclave Srebenica te beschermen. De groep wil eerherstel, excuses van Nederland en een symbolisch geldbedrag. De veteranen vinden dat ze jarenlang onterecht verantwoordelijk zijn gehouden voor de moord in 1995 in de Srebrenica-enclave. De regering heeft volgens de Dutchbat-veteranen nooit erkend dat zij „willens en wetens” een onuitvoerbare taak hadden gekregen om de moslimenclave te beschermen tegen generaal Ratko Mladic en zijn Servische troepen.

De Moeders van Srebrenica na afloop van de uitspraak van de Hoge Raad.
Foto Remko de Waal/ANP

 

Hoge Raad: staat beperkt aansprakelijk voor dood ca. 350 mannen

De Hoge Raad oordeelt dat de Nederlandse staat ‘in beperkte mate’ aansprakelijk kan worden gesteld voor de dood van ongeveer 350 moslimmannen na de val van Srebrenica. Daarmee bevestigt het hoogste rechtscollege een uitspraak van het gerechtshof in Den Haag uit 2017; alleen oordeelt de Hoge Raad anders over de mate van aansprakelijkheid. Volgens de Hoge Raad is dat 10 procent waar het gerechtshof uitsprak dat dit 30 procent was. De Hoge Raad oordeelt in navolging van eerdere uitspraken dat Dutchbat heeft nagelaten aan deze 350 vluchtelingen de keuze te bieden op het kamp achter te blijven hoewel dat mogelijk was geweest. Daardoor is hen de kans onthouden om uit handen van de Serviërs te blijven. „Dat was onrechtmatig omdat Dutchbat wist dat de mannelijke vluchtelingen een ernstig risico liepen op mishandeling en moord door de Bosnische Serviërs en al het mogelijke gedaan moest worden om dat te voorkomen”, aldus de Raad. De nabestaanden, verenigd in de ‘Moeders van Srebrenica’, stappen naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, omdat ze het niet eens zijn met het oordeel van de Hoge Raad dat de Nederlandse staat alleen voor 10 procent aansprakelijk is.

Onafhankelijke commissie gaat schadeclaims beoordelen

Het kabinet benoemt een onafhankelijke commissie van experts om de schadeclaims te beoordelen. De commissie staat onder leiding van Sylvia Wortmann, lid van de Raad van State en bijzonder hoogleraar personen- en familierecht. Leden zijn Fred Hammerstein, voormalig lid van de Raad van State, en Ed Kronenburg, voormalig secretaris-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Volgens het kabinet zijn het mensen „met een goede staat van dienst op het terrein van het recht, geschillenbeslechting en/of buitenlands beleid”. Nabestaanden die denken recht te hebben op een schadevergoeding kunnen hun claim waarschijnlijk nog dit jaar indienen.

Onafhankelijke commissie gaat schadeclaims beoordelen

Op het Filmfestival van Venetië gaat Quo Vadis, Aida? in première. Het scenario van deze Bosnische film, geschreven en geregisseerd door Jasmila Zbanic, is gebaseerd op de val van Srebrenica. Quo Vadis, Aida? is een film over falen, schrijft Dana Linssen in een recensie in NRC (29 juni 2021). ‘Over hoe de VN-tolk Aida er tijdens de val van Srebrenica in 1995 niet in slaagt om haar familie te redden. En over hoe de Nederlandse blauwhelmen onder aanvoering van luitenant-kolonel Karremans het niet klaarspeelden om de moord op meer dan 8.000 moslims te voorkomen. Het is een film over trauma’s die in de film op elkaar botsen, en niet met elkaar te vergelijken, noch met elkaar te verenigen zijn. En toch brengt regisseur Jasmila Zbanic ze samen. En het werkt. Het clasht. Het schuurt. Het doet pijn. Het is drama zonder inlossing, zonder katharsis. (…) In Qua Vadus, Aida? kijkt ze de hel recht in de ogen.’
In Venetië deed de film mee in de internationale competitie, en bij de Academy Awards (Oscars) was Quo Vadis, Aida? begin 2021 een van de vijf genomineerde films in de categorie beste internationale film, maar won niet. In december 2021 zou de film drie Europese Oscars winnen. Tijdens de ceremonie van de Europese Filmacademie in Berlijn kreeg de productie de prijs voor de beste film van 2021, beste regie (Jasmila Zbanic) en de beste actrice (Jasna Duricic).’

 

Srebrenica: de speelfilm

Op het Filmfestival van Venetië gaat Quo Vadis, Aida? in première. Het scenario van deze Bosnische film, geschreven en geregisseerd door Jasmila Zbanic, is gebaseerd op de val van Srebrenica. Quo Vadis, Aida? is een film over falen, schrijft Dana Linssen in een recensie in NRC (29 juni 2021). ‘Over hoe de VN-tolk Aida er tijdens de val van Srebrenica in 1995 niet in slaagt om haar familie te redden. En over hoe de Nederlandse blauwhelmen onder aanvoering van luitenant-kolonel Karremans het niet klaarspeelden om de moord op meer dan 8.000 moslims te voorkomen. Het is een film over trauma’s die in de film op elkaar botsen, en niet met elkaar te vergelijken, noch met elkaar te verenigen zijn. En toch brengt regisseur Jasmila Zbanic ze samen. En het werkt. Het clasht. Het schuurt. Het doet pijn. Het is drama zonder inlossing, zonder katharsis. (…) In Qua Vadus, Aida? kijkt ze de hel recht in de ogen.’
In Venetië deed de film mee in de internationale competitie, en bij de Academy Awards (Oscars) was Quo Vadis, Aida? begin 2021 een van de vijf genomineerde films in de categorie beste internationale film, maar won niet. In december 2021 zou de film drie Europese Oscars winnen. Tijdens de ceremonie van de Europese Filmacademie in Berlijn kreeg de productie de prijs voor de beste film van 2021, beste regie (Jasmila Zbanic) en de beste actrice (Jasna Duricic).’

Advies aan Defensie: collectief gebaar voor Dutchbat III

Een commissie onder voorzitterschap van staatsraad Hans Borstlap adviseert minister Bijleveld (Defensie, CDA) een terugkeerreis naar Srebrenica te organiseren voor veteranen van Dutchbat III, en bepleit een collectief gebaar: „Een verklaring van het ministerie van Defensie en van de regering én een symbolisch bedrag voor alle Dutchbat III-veteranen.” De minister laat weten dat ze begin 2021 met een reactie komt. Borstlap deed zijn aanbevelingen na de presentatie van het onderzoek Focus op Dutchbat III, dat ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. Centraal in dat onderzoek staat het perspectief van de veteranen: 430 van hen (56%) vulde de vragenlijst in.

Nabestaanden Srebrenica kunnen schadeclaim indienen

Een commissie onder voorzitterschap van staatsraad Hans Borstlap adviseert minister Bijleveld (Defensie, CDA) een terugkeerreis naar Srebrenica te organiseren voor veteranen van Dutchbat III, en bepleit een collectief gebaar: „Een verklaring van het ministerie van Defensie en van de regering én een symbolisch bedrag voor alle Dutchbat III-veteranen.” De minister laat weten dat ze begin 2021 met een reactie komt. Borstlap deed zijn aanbevelingen na de presentatie van het onderzoek Focus op Dutchbat III, dat ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. Centraal in dat onderzoek staat het perspectief van de veteranen: 430 van hen (56%) vulde de vragenlijst in.

Dutchbatters krijgen 5.000 euro

Iedere Dutchbat III-veteraan krijgt een eenmalig bedrag van 5.000 belastingvrij, zo heeft het ministerie van Defensie bekendgemaakt. Dit symbolische bedrag is niet alleen „een blijk van erkenning voor de uitzonderlijke omstandigheden waaronder de militairen 25 jaar geleden moesten opereren. Maar ook voor de periode daarna, waarin zij onterecht en jarenlang veel kritiek en negatieve media-aandacht over zich heen kregen. Het geld is daarom ook bedoeld voor het door hen ervaren gebrek aan steun, erkenning en waardering”. Het is een van de aanbevelingen die minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) integraal overnam van een commissie onder leiding van staatsraad Hans Borstlap, naar aanleiding van een onderzoek naar de veteranen van Dutchbat III. Defensie gaat voor deze groep vanaf 2022 ook terugkeerreizen naar Srebrenica organiseren.

Slachtoffers herbegraven in Potocari

In Potocari zijn negentien slachtoffers herbegraven: zestien mannen, twee jongens en een vrouw. Zij werden na de genocide in Srebrenica in massagraven begraven en zijn nu pas geïdentificeerd. In en om Srebrenica worden nog steeds graven en stoffelijke resten van slachtoffers gevonden. Met behulp van DNA-onderzoek worden ze geïdentificeerd. Tijdens de jaarlijkse herdenking krijgen ze alsnog een waardige begrafenis tussen de andere ongeveer 7.000 slachtoffers op de begraafplaats van Potocari, die onderdeel is van het Srebrenica-Potocari Memorial Center.

Letselschadevergoeding voor Dutchbatters met PTSS

Na een jarenlange juridische strijd hebben zeker vier militairen die in 1995 in Srebrenica waren hoge letselschadevergoedingen ontvangen. Om hoeveel Dutchbatters het gaat en wat het totale bedrag is dat is uitgekeerd is niet bekend. NRC sprak met twee van hen, van wie één veteraan ruim 800.000 euro kreeg. De Dutchbatters zijn volledig arbeidsongeschikt geraakt door de posttraumatische stressstoornis (PTSS) die ze hebben opgelopen als gevolg van hun missie in het voormalige Joegoslavië. Omdat zij nog erg jong waren toen ze uitgezonden werden, loopt dat bedrag flink op. Ook worden de onkosten voor al die jaren procederen vergoed. Al in 2013 oordeelde de Centrale Raad van Beroep dat het ministerie van Defensie niet heeft voldaan aan de zorgplicht die een werkgever heeft en dat de minister daarom verantwoordelijk is voor de geleden schade.

Nabestaanden Srebrenica bij Europese Hof voor de Rechten van de Mens niet ontvankelijk

Na een jarenlange juridische strijd hebben zeker vier militairen die in 1995 in Srebrenica waren hoge letselschadevergoedingen ontvangen. Om hoeveel Dutchbatters het gaat en wat het totale bedrag is dat is uitgekeerd is niet bekend. NRC sprak met twee van hen, van wie één veteraan ruim 800.000 euro kreeg. De Dutchbatters zijn volledig arbeidsongeschikt geraakt door de posttraumatische stressstoornis (PTSS) die ze hebben opgelopen als gevolg van hun missie in het voormalige Joegoslavië. Omdat zij nog erg jong waren toen ze uitgezonden werden, loopt dat bedrag flink op. Ook worden de onkosten voor al die jaren procederen vergoed. Al in 2013 oordeelde de Centrale Raad van Beroep dat het ministerie van Defensie niet heeft voldaan aan de zorgplicht die een werkgever heeft en dat de minister daarom verantwoordelijk is voor de geleden schade.

Excuses Nederlandse regering aan Dutchbat

Premier Rutte (VVD) biedt excuses aan Nederlandse militairen aan die in 1995 naar de Bosnische enclave Srebrenica zijn gestuurd. Hij maakt excuses namens de regering voor de omstandigheden waaronder de veteranen in Dutchbat III werden uitgezonden en ook voor het gebrek aan steun dat zij in Nederland ervoeren. „Bijna 27 jaar na dato zijn sommige woorden nog altijd niet uitgesproken”, zei Rutte voor enkele honderden Dutchbat-veteranen op de Oranjekazerne in Schaarsbergen, in aanwezigheid van commandant der strijdkrachten Onno Eichelsheim. „Vandaag maak ik, namens de Nederlandse regering, excuses. Met de grootst mogelijke waardering en respect voor de manier waarop Dutchbat III onder moeilijke omstandigheden steeds heeft geprobeerd het goede te doen, zelfs toen dat eigenlijk niet meer ging.” Het eerherstel komt naar aanleiding van het advies van een commissie onder leiding van staatsraad Hans Borstlap. Minister Bijleveld (defensie) had meteen laten weten dat ze het advies voor eerherstel wilde overnemen, maar als gevolg van de coronapandemie moest dat worden uitgesteld.

Excuses regering aan nabestaanden van slachtoffers Srebrenica

Minister Kajsa Ollongren (defensie, D66) maakt namens de Nederlandse regering haar ‘diepste excuses’ aan de nabestaanden van de massamoord in Srebrenica. Zij deed dat tijdens een toespraak in Potocari, in Bosnië en Herzegovina, waar zij de 27ste herdenking van de genocide bijwoonde. „De internationale gemeenschap faalde in de bescherming van de mensen in Srebrenica”, zei de minister. „Als onderdeel van deze gemeenschap deelt de Nederlandse regering in de politieke verantwoordelijkheid voor de situatie, waarin dit falen kon gebeuren. Daarvoor bieden wij onze diepste excuses aan.” Ollongren, die bij het Memorial Center in Potocari ten overstaan van nabestaanden sprak, zei „het leed niet te kunnen wegnemen”, maar de geschiedenis wel „recht in de ogen” te willen kijken. De internationale gemeenschap en Nederland deden „de belofte dat ze u zouden beschermen met de beste intenties”. Uiteindelijk was de genocide „de schuld van slechts één partij”, benadrukte de minister, het Bosnisch-Servische leger. „Gelukkig is een aantal van de hoofdverantwoordelijken inmiddels berecht door het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.”

Monument in Den Haag voor slachtoffers Srebrenica

In Den Haag komt een monument voor de slachtoffers van de genocide in Srebrenica. De Haagse wethouder en oud-Dutchbatter Anne Mulder heeft dat bekendgemaakt in een toespraak op het Malieveld, tijdens de herdenking van de volkerenmoord. Er werd nog geen locatie genoemd voor het monument. Volgens Mulder maakt Srebrenica deel uit van de geschiedenis van Nederland en moet er daarom een monument komen in Den Haag. „Een monument dat herinnert aan de ruim achtduizend slachtoffers die na de val van de enclave in koelen bloede en met voorbedachten rade zijn vermoord. En komende generaties politici en bestuurders er ook toe maant om in de toekomst humanitaire interventies zo op te zetten dat zij werkelijk kans van slagen hebben.” In zijn toespraak vertelde Mulder dat hij zich bewust is van de gevoeligheid van oud-Dutchbatters bij de herdenking.

 

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 6 juli 2020.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in