Opeens ligt hij ongevraagd op de mat: Gezond Verstand. Begin oktober wordt Nederlands nieuwste krant in een oplage van 1 miljoen exemplaren gratis huis-aan-huis verspreid. Over de inhoud ontstaat direct ophef op sociale media, in de grote dagbladen en op televisie. 

Gezond Verstand trakteert de argeloze lezer op stellingen als ‘Kranten en tv zijn nu vrijwel uitsluitend een spreekbuis voor de overheid geworden’ of ‘Nog nooit heeft een Nederlandse regering het algemene belang van haar burgers – jongeren, ouderen, ondernemers, zieken, gezonden, sporters, cultuurliefhebbers – zo ondergeschikt gemaakt aan één enkel belang – het handhaven van een noodtoestand die niet gerechtvaardigd wordt door een noodsituatie’. Ook het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) ontspringt de dans niet: ‘De coronacrisis is een kunstmatige pandemie, gefabriceerd met frauduleuze modellen.’ De recente vergiftiging van de Russische oppositieleider Alexei Navalny typeert de redactie van Gezond Verstand als een ‘sluipmoordfantasie’.

Meerdere Kamerleden stellen in de weken na verschijning Kamervragen aan minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kajsa Ollongren. De Ako en Bruna gaan het blad, dat volgens bijvoorbeeld Kees Verhoeven (D66) ‘desinformatie’ bevat, ook in de schappen leggen. De Reclame Code Commissie ontvangt een groot aantal inhoudelijke klachten en klachten over ongewenste ontvangst van Gezond Verstand en doet momenteel onderzoek.

Volgens het colofon van Gezond Verstand is voormalig NRC-journalist Karel van Wolferen hoofdredacteur van de krant. Van Wolferen staat al langer bekend als iemand die de officiële lezing over de ramp met de MH-17 in twijfel trekt en de aanslag op het Franse satirische tijdschrift Charlie Hebdo ziet als een false flag-operatie. Door zijn bagatelliserende uitspraken over corona distantieerde de Universiteit van Amsterdam – Van Wolferen is emeritus hoogleraar ‘Vergelijking van politieke en economische instituties, in het bijzonder in Oost-Azië’ aan de UvA – zich van zijn uitlatingen: ‘Het doet afbreuk aan betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek en verspreiden van feitelijke informatie, bijvoorbeeld als het gaat om corona. De UvA betreurt het dat een van haar emeriti bijdraagt aan desinformatie over grote problemen als het coronavirus en klimaatverandering.’

De andere drijvende kracht achter Gezond Verstand is financier Jan van Aken. Hij is de man die achter de schermen garant staat voor de verschijning en verspreiding. Van Aken is voorzitter en penningmeester van de gelijknamige stichting achter het blad, Van Wolferen is secretaris. Wat drijft deze Jan van Aken, die voor het grote publiek nog nagenoeg onbekend is, om zich aan deze krant te verbinden? Een man die aan Follow the Money per mail laat weten dat hij een groot rechtvaardigheidsgevoel heeft: ‘Toen ik in de eindexamenklas van het VWO onterecht de klas werd uitgestuurd, heb ik een brief aan de staatssecretaris van Onderwijs gestuurd en ervoor gezorgd dat die leraar alleen nog in de brugklas les mocht geven.’

Partij van de Waarheid

Eerst een stap terug in de tijd. In mei 2006 organiseert de website ditkannietwaarzijn.nl een avond in het Amsterdamse spirtuele centrum De Roos. Het thema: ‘11 september ontmaskerd’. De eerste spreker is ene Jan, keurig gekleed in driedelig, die een serie ‘vreemde feiten’ presenteert rondom de gebeurtenissen in New York in 2001. Een aanwezige verslaggever van Trouw noteert: ‘Achternamen doen er hier niet toe, net zo min als universitaire titels, die zijn alleen maar verdacht – want deel van de status-quo.’

Om die reden zullen de aanwezigen, vooral jongeren, nooit weten wie ‘Jan’ is, laat staan waar zijn fascinatie voor 9/11 vandaan kwam. Die is gevoed door een boek van de Duitse oud-minister van Onderzoek en Technologie Andreas von Bülow, vertelt Van Aken  desgevraagd. ‘Die CIA und 11. September kocht ik in 2005 en las ik in een weekend uit. Ik schreef meteen een e-mail om een afspraak met Von Bülow te maken. Binnen enkele dagen werd ik uitgenodigd en deze zeer wijze en zeer goed geïnformeerde ex-minister heeft mijn leven veranderd door mij bewust te maken dat ik zelf op onderzoek moet gaan en niet alles zomaar moet geloven.’

Als secretaris-generaal van de door hem zelf in 1999 opgerichte lobbyclub European Federation of Energy Traders (EFET) zit Jan van Aken aan tafel met de groten der aarde uit de energiesector. Bij Gazprom, Shell, BP en vele andere multinationals nemen ze de telefoon op als hij belt. Hij stelt, samen met zijn staf, beleid voor bij overheden in heel Europa en probeert al 21 jaar ‘de handel in energie te bevorderen’ op de Europese energiemarkt.

Enkele maanden na die lezing over 9/11 in spiritueel centrum De Roos duikt Van Aken op tijdens een 9/11-conferentie in Utrecht. Hij presenteert zich hier als lijsttrekker voor de Partij van de Waarheid, en probeert zieltjes te winnen onder gelijkgestemden voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2006. Eén van zijn speerpunten is ‘het minder volgen van het Amerikaanse beleid (Bush), wat regelmatig gebaseerd blijkt te zijn op misleidende informatie’. 

‘Die CIA und 11. September kocht ik in 2005 en las ik in een weekend uit’

Van Aken geeft die dag nog wat andere voorzetjes naar de toekomst. Volgens activisten van Doorbraak, die het congres in de Utrechtse Jaarbeurshallen bijwonen en er een verslag over schrijven, stelt Van Aken dat het niet ‘langer over links en rechts gaat, maar dat het nu tijd wordt voor radicaal gezond verstand’.

Daarnaast wil de Partij van de Waarheid onder andere een heropening van het onderzoek naar 9/11, een einde aan de aantasting van de privacy, bescherming van klokkenluiders en het probleem van overbevolking aankaarten. Helpen doet het allemaal niet. Onder de paraplu van Lijst 14, een verzameling uiteenlopende partijen en maatschappelijke organisaties die met één kandidatenlijst meedoet aan de Tweede Kamerverkiezingen, worden 2000 stemmen behaald – waarvan 239 voor Van Aken. Het is te weinig voor een Kamerzetel. De partij sterft een snelle dood.

Europese energie

Springlevend is op dat moment de stichting EFET, het geesteskind van Van Aken. Na de liberaliseringsrichtlijnen van de Europese Unie en het opengooien van de Europese energiemarkt in 1996 (elektriciteit) en 1998 (aardgas) verenigt Van Aken in 1999 grote energiehandelaren om tot een beter gecoördineerde aanpak van activiteiten te komen.

Dit gebeurt door het standaardiseren van herhaaldelijk terugkerende aspecten binnen de energiesector, zoals het opstellen van contracten en de uitwisseling van data. Daarnaast is EFET een actieve lobbyist voor de vrijhandel in energie. Doel: het minimaliseren van obstakels, zoals verschillen in wetgeving tussen landen, die handel in de weg staan. 

Van Aken legt desgevraagd uit hoe de financiering van zijn organisatie in elkaar zit: ‘EFET heeft zo’n 120 leden, waarvan 84 full members die 18.600 euro per jaar betalen. Daarnaast betalen 42 associate members 5.600 euro per jaar. Ook vullen de bedrijven een gezamenlijke pot om juridische kosten te delen. Dit gaat om een bedrag van 960.000 euro per jaar. In totaal heeft EFET dus een budget van een kleine 3 miljoen euro.’

Van de zes grootste oliemaatschappijen van de wereld die zijn aangesloten bij EFET, ontbreekt alleen het Amerikaanse Chevron. Naast Shell, BP, Total, ExxonMobil en Eni is ook Gazprom, het grootste aardgasbedrijf van de wereld, lid van de club van Van Aken. Tientallen vergelijkbare beursgenoteerde en lokale energiebedrijven en banken als JP Morgan Chase, BNP Paribas, Deutsche Bank en Credit Suisse completeren het gezelschap. 

De vijf ‘supermajors’ behaalden in 1999, toen EFET van start ging, een gezamenlijke omzet van 520 miljard dollar. Twintig jaar later waren Shell, BP, Total, ExxonMobil en Eni, blijkens hun jaarrekeningen, samen goed voor een omzet van 1140 miljard dollar – en zij vormen slechts enkele van de EFET-leden.

Door de onstuimigheid van de markt en het voortdurende Europese integratieproces is er veel behoefte aan het gelijkschakelen van bedrijfsprocessen, contracten en infrastructuur. Jan van Aken is de man die daarbij helpt, samen met zijn staf, zo bleek al uit de notulen van een vergadering in Antibes uit 2013.

EFET behartigt de belangen van zijn leden niet alleen in achterkamertjes. In een onlangs gepubliceerde persverklaring roept de organisatie landen op zo min mogelijk handelsbarrières op te werpen, Europese lidstaat of niet. Vrije handel in energie is het devies. Om dat adagium te onderstrepen worden regelmatig vergaderingen gehouden – in Essen, Antibes en Londen. Van Aken is er niet altijd overal zelf bij aanwezig, stafleden met specifieke expertise vertegenwoordigen EFET waar nodig. 

In vergelijking met de vaak enorme hoofdkantoren van zijn leden, is het kantoor van EFET bescheiden. Van Aken houdt kantoor op de Amstelveenseweg, aan de rand van Buitenveldert, met het Amsterdamse bos in de achtertuin. Stichting 11 september is hier ook gevestigd.

‘Ik heb twee kinderen op de wereld gezet en ik vind het, met alle leugens die ik zie, doodeng worden’ 

Die andere stichting waarbij Van Aken is betrokken, stichting Gezond Verstand, zit op een al even anonieme plek. Vanuit een nieuwbouwpand aan de Ambachtsweg, naast een wellnessclub op het Utrechtse industrieterrein Lage Weide, stuurt Van Aken meerdere stichtingen aan. Niet alleen zijn krant vond hier onderdak, de Stichting Foundation for Renewable Energy Transition zet zich sinds 2008 vanaf dit adres in voor het promoten van hernieuwbare energie. Van Aken is secretaris en penningmeester van deze lobbyclub, Peter Niermeijer de voorzitter. Die laatste is in het dagelijks leven voorzitter binnen de raad van bestuur van IREC, een non-profit organisatie die lobbyt voor standaardisering van systemen binnen de electriciteitsmarkt – een min of meer vergelijkbare positie als die van Van Aken als lobbyist voor bedrijven uit de energiesector.

Het bescheiden kantoor op het industrieterrein Lage Weide herbergt meer clubs die aan de energiesector zijn verbonden. Zo bevindt de Stichting CommidityNet Foundation, van voorzitter Paul van Son, zich hier ook sinds 2009. Van Son loopt al decennia lang mee en zet zich momenteel in voor innovaties op energiegebied in Noord-Afrika. De stichting is tevens directeur van een op dit adres gevestigde gelijknamige B.V. en een gelieerd administratiekantoor.

Stichting 11 september

Op 10 september 2016, tien jaar na zijn lezing in Amsterdam, is Van Aken opnieuw aanwezig bij een 9/11 congres – in de Utrechtse Jaarbeurs, ditmaal als dagvoorzitter. Sprekers zijn onder meer George van Houts en Wico Valk.

Van Houts maakt op dat moment al jaren voorstellingen waarin hij als een van de initiatiefnemers van theatergezelschap De Verleiders de vastgoedwereld en financiële wereld op de pijnbank legt. Van Houts spreekt op het congres over zijn komende theatervoorstelling ‘Kom Plot’, waarin hij nog een stap verder gaat en de aanslagen in New York onder de loep neemt. 

Valk is ingenieur en architect bij Atelier Bouwkunde, een bouwkundig ingenieursbureau. Hij belicht de technische aspecten van de ineenstorting van de WTC-torens. ‘Architects & Engineers for 9/11 Truth, geestverwanten aan de andere kant van de oceaan, hebben onder andere de FBI aangeklaagd. Er zijn interessante ontwikkelingen daar maar het duurt allemaal ontzettend lang,’ zegt Valk op het congres. 

Van Aken, Van Houts en Valk vinden elkaar en besluiten de krachten te bundelen. Op 25 januari 2018 ziet de Stichting 11 September het levenslicht en vestigt zich op hetzelfde adres in Amsterdam als energie-lobbyist EFET. Valk prijst de inspanningen van Van Aken als motivatie om met hem in zee te gaan: ‘Godzijdank doet hij dat, want anders had Amerika het hier voor het zeggen gehad.’ Op de vraag waarom Van Houts zich heeft aangesloten bij Van Aken en Valk antwoordt hij: ‘Ik heb geen missie, maar ik heb twee kinderen op de wereld gezet en ik vind het, met alle leugens die ik zie, doodeng worden.’ 

Het doel van de Stichting 11 September is om het onderzoek naar de toedracht rondom de aanslagen van 9/11 te heropenen, zoals Van Aken in zijn tijd bij de Partij van de Waarheid ook al bepleitte. Valk legt uit aan FTM waarom hij het belangrijk vond zich hiervoor in te gaan zetten. ‘Het officiële verhaal over 9/11 klopt van geen kanten en dan heb je een keuze tussen de blauwe en de rode pil, zoals in de Matrix. Ik heb de rode genomen. Ik ben geboren voor de rode.’ 

Enkele maanden na de oprichting krijgt het nieuwe initiatief van Van Aken en zijn vrienden enige bekendheid als Van Houts op televisie aanschuift bij Pauw om zijn nieuwe theatershow toe te lichten. Er ontstaat een ongemakkelijk gesprek tussen presentator Jeroen Pauw, Van Houts en medegasten Bart Nijman (redacteur GeenStijl), Mick van Wely (misdaadjournalist De Telegraaf) en Xander van der Wulp van de Haagse NOS-redactie.

Een kwartier lang vliegen de mannen aan tafel elkaar in de haren. Van Houts licht getoond beeldmateriaal toe over vliegtuigen die er in zijn ogen niet waren, terwijl Nijman op de plek van de inslag geen bijzonderheden zegt te hebben gezien. Op enig moment, na nog wat verbaasde opmerkingen van Van Wely en Van der Wulp, vraagt Pauw: ‘Het is toch niet zo dat jij op enig moment tegen ons gaat zeggen, jongens, ik heb meegedaan aan een spel om te kijken of ik jullie kan manipuleren? Je bent bij kennis?’ 

Van Houts is zeker bij kennis en bloedserieus. Om de jacht naar antwoorden kracht bij te zetten legt hij een baar goud op tafel en schrijft ter plekke namens de Stichting 11 September een prijsvraag uit. Wie 9 vragen over de toedracht van de aanslagen kan beantwoorden, wint 100.000 in euro’s of in goud. Nijman wil wel even voelen of het echt goud is.

De jackpot zal niet van Van Houts, de penningmeester, komen. Hij haalt geld op voor de stichting met de opbrengsten van de kaartverkoop van zijn voorstellingen. ‘Dat gaat dan om honderden euro’s per jaar, klein bier dus,’ zegt hij via de telefoon. ‘Bij Jan gaat het om een paar duizend euro per jaar.’ 

Van Aken is niet alleen het financiële fundament onder de stichting, ook voor de prijsvraag stond alleen hij garant, zegt hij op vragen van FTM. ‘Door mij persoonlijk gegarandeerd. Ik vond het een klein risico omdat één voorwaarde moeilijk te realiseren is. Het NIST-rapport is namelijk nooit officieel vrijgegeven.’

‘Godzijdank doet Van Aken dat, want anders had Amerika het hier voor het zeggen gehad’ 

Van Houts ziet zijn geestverwanten als leden van een vredesbeweging. ‘Omdat naar aanleiding van het verhaal van 9/11 er diverse oorlogen begonnen zijn. Sommige leugens op basis waarvan we dat deden zijn ontmaskerd. Dat verhaal van die weapons of destructions, waarover Colin Powell vertelde, bleek niet waar. Er moet misschien wel een soort Neurenberg-tribunaal komen naar aanleiding van die gebeurtenissen en dat verhaal daarover.’ 

Of de theatermaker ook bij de aanpak van corona vreemde dingen ziet? Denk daarbij aan de Tijdelijke Wet COVID-19. ‘Ja, ik denk dat de 1 procent hier enorm garen door spint. Daarnaast zijn alle centrale banken bezig met het ontwikkelen van CBDC, Central Bank Digital Currency, wereldwijd. Dan krijg je directe betalingen in de portemonnee van de burger, maar daar zitten ook sanctiemogelijkheden aan vast. De privacy wordt dan ook afgeschaft. Dan krijg je als burger een soort overheidsinfuus. En dan moet je in de pas lopen, anders wordt je infuus dichtgedraaid. Dan zit je dus in een 1984-achtige wereld.’

De Andere Krant

Op 11 september 2019 sponsoren Van Aken en zijn vrienden een masterclass over de gebeurtenissen in New York in 2001. In het prijzige Volkshaus, een concertzaal met restaurant in het centrum van Zürich, verzamelt een reeks sprekers uit meerdere landen zich om van gedachten te wisselen over de historische aanslag. Van het kleine bier waarover Van Houts sprak, kan dit gezien de prijslijst van het Volkshaus onmogelijk betaald zijn. 

In datzelfde jaar worden de drie geïnterviewd in een 9/11-editie van De Andere Krant. ‘Duizenden mensen zijn nu met dit onderwerp bezig en wijzen weer andere mensen op de technische onmogelijkheid van de officiële complottheorie,’ zegt Van Aken. ‘We blijven doorgaan tot de meerderheid van de Nederlanders dit ook weet en zich daarover durft uit te spreken.’ De prijsvraag is ook opgenomen in dit nummer, alsmede een grote advertentie voor de theatertour van Van Houts’ solovoorstelling Kom Plott, een vervolg op Kom Plot.

Volgens Sander Compagner, de hoofdredacteur van De Andere Krant, komt het interview voort uit de thematiek. ‘Je vist in dezelfde kleine vijver,’ legt hij uit aan FTM. De 42-jarige voormalig manager bij onder meer energiebedrijf Vattenfall en Pantar, een Amsterdams leer- en ontwikkelbedrijf dat ‘mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt’ op weg helpt, heeft zijn baan opgezegd om zich volledig toe te leggen op zijn groeiende initiatief.

De krant, die begon in 2018, is een voortvloeisel uit de eind 2014 opgerichte stichting Knowledge Matters, die Compagner aanvankelijk samen met camping-exploitant Gidi van de Belt (penningmeester) en secretaris bij de Belastingdienst  Dominique Brouwer runt. Het doel van de stichting wordt op de website van de stichting omschreven als: ‘Het delen en verspreiden van grensverleggende informatie door het opzetten van een (internationaal) netwerk aan kenniscentra, bijvoorbeeld op maar niet beperkt tot sociaal maatschappelijk gebied.’

Van de Belt werkte op een kinderboerderij in Rusland. Momenteel is hij eigenaar van camping LandGut Girtenmühle, op een uur rijden ten oosten van Luxemburg. Brouwer, die criminologie studeerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, werkte op de camping als beheerder, maar volgens zijn sociale mediaprofielen is dat nu niet meer zo. ‘Beiden zijn niet meer actief voor Knowledge Matters omdat we andere doelen hadden met de stichting,’ vertelt Compagner. 

De ‘vrijheid’-editie van De Andere Krant die 5 mei jongstleden verscheen, heeft zijn werk op de kaart gezet. Vanaf het moment dat corona de kop op stak, is de oplage vertienvoudigd. ‘Met een oplage van 500.000 bereikten we heel veel mensen buiten onze normale bubbel.’ Hoeveel geld zo’n operatie kost? ‘Die oplage kostte qua drukkosten 22.000 euro, dus dat viel wel mee.’ Naast de bioboer die garant stond voor het eerste nummer, kent de krant veel kleine donateurs, zegt Compagner die momenteel hard werkt aan een distributienetwerk ‘om ook andere vrije media te kunnen verspreiden.’ 

Uit de opgevraagde offerte van een drukker blijkt dat de genoemde drukkosten voor de uit 16 pagina’s bestaande ‘vrijheid’-editie vrij gangbaar zijn. Wat betreft de overige kosten om de krant in de brievenbus te krijgen, wordt volgens Compagner vanaf de eerste krant een vormgever voor een gereduceerd tarief ingehuurd, de eindredacteur krijgt sinds de afgelopen twee edities betaald. ‘Verder is alle medewerking op basis van vrijwilligheid.’ Dit geldt ook voor de auteurs.

‘We hebben sowieso een summier bestaan geleid,’ vervolgt hij. ‘We hebben geen kantoor, ik ga mezelf vanaf deze maand pas een beetje belonen. Sinds die ‘vrijheid’-editie heb ik mijn eindredacteur Eric van de Beek pas betaalde opdrachten kunnen geven tegen een heel schappelijk tarief.’

Rusland

In de ‘MH17-editie’ van de De Andere Krant wordt de theorie gepromoot dat het vliegtuig door slecht weer uit de lucht zou zijn gevallen. Het is naast het verhaal van Poetin-adviseur Alexei Malkevitsj, over de Russische onschuld bij de ramp, één van de vele pro-Russische verhalen in de krant.

In de editie waarbij ‘vrijheid’ het centrale thema was, stond een opiniestuk van eindredacteur Van de Beek, met als stelling dat Nederland 75 jaar na de bevrijding een ‘marionettenregering’ heeft die slechts bestaat om Amerikaanse belangen te bedienen. Dit stuk zou later op Sputnik verschijnen, een nieuwsdienst van de Russische overheid die volgens onderzoek door The New York Times onderdeel is van ‘een los netwerk van media die door de Russische overheid worden beheerd of gefinancierd en zichtbaar gecoördineerde sociale media-accounts’. 

Tijdens een bezoek van Vladimir Poetin aan Frankrijk kreeg de Russische president een flinke veeg uit de pan van zijn Franse collega Emmanuel Macron over de Franse verkiezingen: ‘Tijdens de campagne hebben Russia Today en Sputnik zich bij meerdere gelegenheden manipulators getoond en ze verspreidden nepnieuws over mij persoonlijk en mijn campagne.’ 

Poetin, die op dat moment naast Macron stond, ging niet in op de beschuldigingen. Wel gaf Poetin bij een bezoek aan de redactie van mediakanaal Russia Today, ook al onderdeel van het netwerk dat naar voren kwam in het onderzoek van The New York Times, als bestaansreden voor media als Sputnik en Russia Today ‘het breken van het monopolie van de angelsaksische wereldwijde informatiestromen’. 

Een vaste redacteur van Sputnik, Ekaterina Blinova, deed het tegenovergestelde. Zij prijkte op de voorpagina van De Andere Krant met een artikel waarin ze stelt dat de Boliviaanse president Evo Morales de verkiezingen van oktober 2019 eerlijk heeft gewonnen.

‘Of Eric van de Beek op die site kritisch over Poetin kan schrijven, weet ik niet,’ verdedigt Compagner zijn medewerker. ‘Hij geniet er vooralsnog een vrijheid die hij in Nederland nog niet tegen is gekomen.’

De stukken van Van de Beek zijn ook te vinden op de site van De Blauwe Tijger. De man achter deze uitgeverij is de aartsconservatieve katholiek Tom Zwitser. Hij is de uitgever van onder andere Forum voor Democratie-senator Paul Cliteur, Henri Baudet – de opa van – en de cultuur-pessimistische filosoof en historicus Oswald Spengler. Zwitser schreef voor Gezond Verstand een stuk over ‘de aanval op de middenklasse’, waarin hij betoogt dat corona slechts als excuus wordt gebruikt om het midden- en kleinbedrijf kapot te maken. 

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Pieter-Jaap Aalbersberg stelde eerder in een nieuwe Dreigingsanalyse dat De Blauwe Tijger ‘een doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën’ is. Ook prijst Zwitser de Russische president Vladimir Poetin in zijn boek Permafrost.

Hij staat daarin niet alleen. Kees van der Pijl, volgens Compagner lid van de raad van advies van De Andere Krant, is senior adviseur bij de denktank Dialogue of Civilizations. Voorzitter van deze club is Vladimir Yakunin, vertrouweling van Poetin, voormalig Russisch minister van Transport en oud-hoofd van de Russische spoorwegen. Hij staat op een sanctielijst van de Verenigde Staten omdat hij volgens een senaatrapport betrokken was bij beïnvloeding van verkiezingen. 

Een andere Rus, Alexander Malkevitsj, schreef in een column voor De Andere Krant: ‘Het Westen staat erop dat Rusland schuld erkent inzake de MH17-ramp zonder daarbij naar de bewijzen te kijken. Toch zullen we proberen hen die bewijzen te laten zien.’ Hij is de man die beweert dat het vliegtuig van vlucht MH17 uit de lucht kwam vallen door slecht weer. Ook Malkevitsj staat sinds november 2018 op een Amerikaanse sanctielijst wegens pogingen om de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden. Hij zegt dat de MH17 door een storm uit de lucht viel.

NRC Handelsblad schreef al eerder over Malkevitsj, over het boek dat hij liet schrijven door de Nederlandse Rus Konstantin Karmanov over de MH17 en de storm die het vliegtuig zou hebben laten neerstorten. Diezelfde Karmanov verklaarde tegenover NRC dat een video op YouTube over de ramp in het Russisch al een miljoen keer was bekeken voordat die offline werd gehaald vanwege ‘desinformatie’.

Compagner: ‘Ik ging ervan uit dat het om een Russische journalist ging. En dus dacht ik, hé, dat is interessant om te kijken hoe iemand uit Rusland het allemaal beleeft. Die complottheorieën waarmee NRC schermde, daar wil ik het niet te veel van laten afhangen.’ 

Om in de toekomst controversiële gastschrijvers te voorkomen heeft Compagner nu wel een Raad van Advies ingesteld. ‘Eén van de adviseurs is Kees van der Pijl, ook een usual suspect. Hij heeft wat dingen gezegd die de Universiteit van Sussex hem niet in dank afneemt.’ Van der Pijl, emeritus hoogleraar International Relations aan die Engelse universiteit, kwam in november 2018 in opspraak nadat hij stelde dat Israël afwist van de aanslagen op de Twin Towers.

'Het dissidente geluid, dat willen we gaan professionaliseren’

Hoe pareert Compagner de kritiek een pro-Russische krant te zijn? ‘Kijk, wij berichten neutraal over Rusland. En in Nederland wordt neutraal over Rusland schrijven gezien als pro.’

Compagner moet zich mede daardoor voortdurend scheldkanonnades laten welgevallen. Ook wordt hij vaak weggezet als landverrader. Wat drijft hem dan toch deze krant te maken? ‘Als we in een vrije wereld willen leven, is een vrije pers een heel belangrijk anker. Dat is mijn grootste motivatie.’ En wat vindt Compagner van de kritiek dat hij complottheorieën verspreidt? ‘Eric van de Beek, de eindredacteur van dienst, controleert of de feiten kloppen of ondersteund worden door bronverwijzingen.’

Café Weltschmerz

Op de website van De Andere Krant wordt Gezond Verstand groots aangeprezen. Compagner en de hoofdredacteur van Gezond Verstand, Karel van Wolferen, zijn allebei regelmatig te gast in Café Weltschmerz. Dit YouTube-kanaal met een bijhorende website ‘zendt interviews uit over actuele maatschappelijke aandachtsgebieden. Wij gebruiken burgerjournalistiek als middel voor verandering’.

Sinds corona de kop opstak, lift Café Weltschmerz mee op de groeiende maatschappelijke onrust. Zo mochten dansleraar en in de biofarmacie gesjeesd promovendus Willem Engel, de omstreden leider van Viruswaarheid, aanschuiven in Café Weltschmerz, maar ook Pierre Capel, emeritus hoogleraar experimentele immunologie aan de Universiteit Utrecht. Capel noemt in het eerste nummer van Gezond Verstand de corona-crisis vooral een ‘angstpandemie’ en het virus ‘niet erg gevaarlijk’.

Sinds de eerste intelligente lockdown (23 maart) heeft de oprichter van Café Weltschmerz, Max Von Kreyvelt, zijn multimediale platform enorm zien groeien, vertelt hij aan FTM. ‘Iedere keer als er een lockdown komt, of wat lijkt op een donkere periode, groeit onze aanhang.’ Waar video’s van Café Weltschmerz voorheen tienduizenden kijkers trokken, klikken sinds corona niet zelden honderdduizenden bezoekers op de interviews. ‘Het dissidente geluid, dat willen we gaan professionaliseren.’

Von Kreyvelt, voorheen beeldend kunstenaar, ziet de dissidente geluiden bij De Andere Krant en Gezond Verstand als loten van zijn boom: ‘Beide kranten zijn een afspiegeling van Café Weltschmerz, ze maken ook gebruik van dezelfde mensen. We voelen ons wat dat betreft de oervader van het protest.’

Om de groei van Café Weltschmerz in goede banen te kunnen leiden, is er een nieuwe ruimte betrokken – bij een familie die niet vreemd is met anti-overheidssentimenten. Peter Poot en zijn inmiddels overleden vader Jan, de eigenaren van gebiedsontwikkelaar Chipshol, voerden een jarenlange juridische strijd tegen Schiphol en de Luchtverkeersleiding Nederland door de tegenwerking die zij kregen bij het realiseren van woon- en werklocaties rondom de nationale luchthaven. Later openden vader en zoon  een tweede front in de oorlog om ontwikkelbare grond rond Schiphol: tegen de overheid en in het bijzonder toenmalig secretaris-generaal op het ministerie van Justitie Joris Demmink. Volgens een anonieme tipgever leefde er een samenspanning binnen het rechterlijk apparaat ten nadele van Chipshol, wat leidde tot verhoren en Kamervragen. 

Vader en zoon begonnen een lastercampagne tegen Demmink, volgens hen de grootste dwarsligger bij hun plannen. Hierbij werd de topambtenaar ervan beschuldigd twee Turkse jongetjes te hebben verkracht. Voormalig NRC-journalist Micha Kat, al jarenlang verkondiger van de meest uiteenlopende complottheorieën, werd ingehuurd en in 2010 verscheen een door vader Poot en Kat samengesteld rapport met de veelzeggende titel ‘De Demmink Doofpot’. In 2017 besloot het gerechtshof in Arnhem de zaken tegen Demmink evenwel te seponeren wegens gebrek aan bewijs.

Pas in de zomer van dit jaar wordt de zaak van Chipshol tegen Schiphol en de Luchtverkeersleiding Nederland geschikt en krijgt Poot miljoenen aan schadeclaims. Tijdens een onlangs uitgelekte Zoom-vergadering laat een enthousiaste Von Kreyvelt zich ontvallen dat Poot heeft ‘gecasht’ en ‘nu Café Weltschmerz omarmt’. Poot ziet dat anders. ‘Ik ga in ieder geval niet sponsoren,’ zegt hij telefonisch vanuit Portugal. ‘Ze gaan bij ons een kantoortje huren.’

‘We voelen ons de oervader van het protest’

‘We hebben nu inderdaad ruimte bij Poot,’ zegt Von Kreyvelt desgevraagd. ‘Het gaat om een halve verdieping en we hebben een deal kunnen sluiten, waarbij Poot ook gebruik kan maken van onze studioruimte. We willen daar meer kritische organisaties bij krijgen om zo een soort journalistieke hub te vormen als tegenkracht tegenover de mainstream-media, zoals de Volkskrant.’ 

Von Kreyvelt bedoelde tijdens de Zoom-sessie overigens niet dat Poot zou gaan sponsoren, ‘Ik had bij iedereen kunnen huren. We krijgen geld van vooral kleine donateurs. We zijn een soort volksbeweging aan het worden en dat wil ik graag zo houden. We hebben wel hele grote sponsors, maar die geven kleine bedragen. Op ons verzoek.’ 

Zijn die sponsors niet bang dat Café Weltschmerz uit de lucht wordt gehaald? Het zou immers niet de eerste keer zijn dat een kanaal wordt verwijderd van YouTube vanwege de verspreiding van complottheorieën. ‘We hebben een paar grote financiers achter de hand die, als wij klein gemaakt worden of in nood komen, zeker gaan bijspringen,’ aldus Von Kreyvelt. Wie dit zijn, wil hij ‘voor zichzelf houden’.

Pessimisme

Voorlopig is Café Weltschmerz dus nog online te vinden. De lancering van Gezond Verstand werd op 5 augustus door Van Wolferen aangekondigd in Café Weltschmerz. ‘Gezond Verstand is eigenlijk een soort gedrukte versie van Café Weltschmerz,’ zegt hij tegen interviewer van dienst Ramon Bril.

Mede-bestuurslid Wico Valk toonde zich eerder opgetogen over de rol die Van Aken speelt binnen de Europese energiemarkt. Hoe ziet hij de rol van Van Aken bij Gezond Verstand? ‘Hij heeft het mogelijk gemaakt.’

De krant waar Jan van Aken jaren voor warm liep bij Stichting 11 september, ligt nu in de schappen van AKO en Bruna en een intensieve kruisbestuiving met De Andere Krant en Café Weltschmerz is een feit. Weltschmerz staat letterlijk voor wereldpijn, om ‘droefgeestig pessimisme dat vooral in de literatuur van de romantiek hoogtij vierde’. Dat pessimisme is met deze kruisbestuiving van complotdenkers geen fictie meer.