Politiesoftware scant gezichten van verdachten

‘Nee, het werkt niet zoals in CSI”, zegt John Riemen, biometriespecialist bij de Nationale Politie. Ruim een jaar staat hij aan het hoofd van de politie-afdeling die met gezichtsherkenningssoftware verdachten opspoort. De software, genaamd ‘CATCH’, haalt een afbeelding van een verdachte door een database met ruim een miljoen foto’s van veroordeelden en arrestanten.

Anders dan in de populaire Amerikaanse politieserie CSI levert één druk op de knop niet volautomatisch de identiteit van een misdadiger op. „Daar zitten een aantal stappen tussen”, legt Riemen uit. Elke foto die het gezichtsherkenningsteam binnenkrijgt wordt eerst beoordeeld op kwaliteit. Nadat hij door de database is gehaald beoordelen twee experts onafhankelijk van elkaar de conclusies van de computer.

Levert de zoekopdracht een match op, dan geldt de conclusie van Riemens team als indicatie voor iemands identiteit, nooit als hard bewijs. „Bij vingerafdrukken kun je met extreem hoge mate van zekerheid zeggen: deze afdruk hoort bij deze persoon. Onze gezichtsherkenningssoftware laat alleen maar zien dat er veel overeenkomsten zijn.”

Toch zegt Riemen regelmatig verbaasd te staan over de nauwkeurigheid van de algoritmes waarmee CATCH werkt. „Zelfs als je een foto met een bedekt gezicht of petje door het systeem haalt, rolt er vaak een positief resultaat uit.” Twijfelgevallen komen ook voor. „In die gevallen melden we aan de opsporingsteams: deze personen lijken op de verdachte.”

In 2017 heeft de software 93 verdachten weten te koppelen aan een persoon in de database. In totaal werden bijna duizend foto’s verwerkt. In de 900 gevallen waarbij het niet lukte om iemand te identificeren, stond de persoon niet in de database of was de kwaliteit van de foto niet voldoende om met zekerheid een match te geven.

Lees ook het achtergrondverhaal: Gezichtsherkenning wordt mainstream

Riemen is „erg tevreden” met de eerste resultaten van het project, dat in december 2016 van start ging. Hij verwacht dat het aantal aangeboden zaken en foto’s flink zal stijgen.

De software wordt breed ingezet, vertelt Riemen. „We hebben personen kunnen herkennen in heel diverse zaken, van winkeldiefstal tot terreurzaken.” Het team krijgt beelden binnen van uiteenlopende bronnen als beveiligingscamera’s, pinautomaten, sociale media en observatie-eenheden. Die worden vergeleken met de zogeheten ‘strafrechtdatabase’, waarin personen staan die zijn aangehouden voor een strafbaar feit waar voorlopige hechtenis voor staat. De politie mag ook zoeken in de ‘vreemdelingendatabank’ met foto’s van asielzoekers en illegalen, maar heeft daarvoor een opdracht van een officier van justitie en toestemming van een onderzoeksrechter nodig. In de strafrechtdatabase kan de politie zoeken zonder opdracht of toestemming vooraf.

We hebben in veel zaken personen kunnen herkennen, van winkeldiefstal tot terreurzaken

Smartphone-app voor agenten

De Nationale Politie introduceerde vorig jaar een smartphone-app waarmee agenten beelden naar CATCH kunnen sturen. De app is momenteel beschikbaar voor „een beperkte doelgroep, niet voor iedere agent”, zegt Riemen. „We hebben de app eerst klein willen uittesten en gaan de groep die er gebruik van kan maken nu uitbreiden.” Ook beelden van bodycams kunnen bij CATCH belanden.

Burgerrechtenorganisaties zijn kritisch. „Ik zie het gevaar van het hellende vlak”, zegt Hans de Zwart, directeur van Bits of Freedom. „Je ziet vaak dat de inzet van technologie beperkt begint, maar langzaam maar zeker breder wordt ingezet omdat het ‘handig’ is. Straks gaat de politie misschien wel op allerlei locaties gezichten scannen, bij demonstraties bijvoorbeeld. Dan krijg je de situatie dat mensen die ooit zijn gearresteerd de rest van hun leven worden gecontroleerd.”

Zo werkt de app niet, zegt Riemen. „De software werkt niet in real-time. Er moet een aanleiding zijn om een foto te maken. Die foto wordt vervolgens door onze experts geanalyseerd voordat we een indicatie terugsturen. Bovendien analyseren we één gezicht per foto, we scannen geen menigten.”

De software is vorig jaar niet bij demonstraties ingezet. Wel verwerkte Riemens team foto’s van rellen in Rotterdam na een nederlaag van Feyenoord in mei. „Dat waren foto’s van personen die strafbare feiten hadden gepleegd.”

Riemen sluit niet uit dat de politie ooit met real-time gezichtsherkenning gaat werken. „Als een terrorist na een aanslag ontkomt, wil je hem zo snel mogelijk vinden.” Hij onderzoekt momenteel hoe ver de techniek is en wat de juridische kaders zijn.

Lees ook het vragenstuk dat verscheen bij de invoering van de gezichtsherkenning als opsporingsmiddel: Binnen enkele seconden volgt er een match

Ook doet Riemen een proef met gezichtsherkenningssoftware van de Franse gendarmerie die gezichten in een opgenomen video van mensenmassa’s herkent. „Na de aanslag op de kerstmarkt in Berlijn ging het gerucht dat de dader in Nederland was geweest. Dan moet je dus grote hoeveelheden video gaan bekijken.” Dat intensieve werk wordt nu nog gedaan door daartoe opgeleide agenten, zogeheten ‘camerabeeldspecialisten’.