Heeft een psychiater als Bram Bakker geen beroepsgeheim?

Een psychiater die publiekelijk diagnoses stelt, over (bekende) mensen die hij nooit heeft gesproken - Bram Bakker is er vaak om bekritiseerd. Het interview met hem in het Magazine vorige week leidde dan ook opnieuw tot scherpe veroordelingen, op social media en in reacties naar de krant.

Steen des aanstoots was dat Bakker 'uit de school klapte' over de zelfdoding door zijn 'vrienden' Rogi Wieg en Joost Zwagerman. Heeft een psychiater geen beroepsgeheim, past een vriend geen terughoudendheid? Waarom plaatste de krant dit interview?

Fijnzinnigheid

Sommige lezers stoorden zich aan de 'arrogante' houding waarmee de psychiater zich profileerde als wonderdokter. Over de zelfgekozen dood van Zwagerman: 'Had nog even gebeld man, dacht ik steeds.'

Dat is uiteraard voor rekening van de geïnterviewde, daar valt de krant niets te verwijten. Het blijft een kwestie van fijnzinnigheid om de zieleroerselen van anderen te openbaren, maar de spreker heeft de missie taboes rond depressie en zelfmoord te doorbreken. Hij schuwt namedropping niet, evenmin als de neiging zich te keren tegen zijn eigen beroepsgroep. Elementen die iemand vaak alleen maar aantrekkelijker maken voor sommige media. Dat 'die weduwe' van Rogi Wieg zich in NRC Handelsblad al eens had beklaagd over Bakkers publieke uitlatingen over haar mans dood, was geen belemmering.

Vaderschap

Dan de privédetails over Zwagerman. Dat diens vriendin bij zijn dood zwanger was, is - anders dan sommigen dachten - geen onthulling van de Volkskrant. Schrijver Jeroen Brouwers had het vermeld in een herziene editie van zijn gedegen boek De laatste deur. Vrij Nederland publiceerde daaruit, waarna roddelblad Weekend aan het ene zinnetje genoeg had voor een hele pagina. Het lag dus 'op straat'.

In het Magazine voegde Bakker er andere details aan toe. Dat de moeder van het kind na Zwagermans dood diens achternaam voor haar zoon moest regelen, lijkt mij eerder thuishoren in een roddelblad dan in een kwaliteitskrant. Maar het gevoeligst lag het 'nieuws' dat Zwagerman opzag tegen het nieuwe vaderschap. 'Of de angst voor het vaderschap de doorslag heeft gegeven uit het leven te stappen, weet je niet', stelde Bakker. Waarin je toch de suggestie zou kunnen lezen. Zal de jongen ooit onder ogen krijgen dat zijn geboorte misschien de aanleiding was voor de dood van zijn vader, volgens een 'vriend'?

Troost

De interviewer had na afloop van haar gesprek met Bakker het idee dat het 'een beetje een mak interview was', zegt ze terugkijkend. Ze liet de verantwoordelijkheid aan Bakker. 'Als hij die zin over de zoon bij de autorisatie uit de tekst had gewild, had ik dat gedaan. Hij vroeg alleen passages over zijn ex-vrouw te schrappen, inclusief haar naam.'

Bakker reageerde in het VPRO-radioprogramma Nooit meer slapen op de ophef rond het interview. 'Omdat hij Zwagerman heet, en omdat ik psychiater ben, mag ik er kennelijk niets over zeggen. Maar ik heb toch niet gezegd dat Joost het kind niet wilde, of dat hij niet van zijn vriendin hield? Als je goed leest, staat dat nergens.'

Bij het Magazine leefden geen bedenkingen. 'Ik zag die passage over de zoon als een soort troost', zegt de eindredacteur. 'Zwagerman worstelde bij leven zelf met schuldvragen over de zelfmoordpoging van zijn vader. Bakker zegt: belast jezelf niet met die vraag. Iemand die zelfmoord pleegt, denkt daar niet aan, die is ontoerekeningsvatbaar.'

Proces

Achteraf vindt ze dat had moeten worden uitgelegd dat Bakker, Zwagerman en anderen een voortdurende dialoog voer(d)en over depressie en zelfmoord. En dat de uitspraken dus niet uit de lucht kwamen vallen.

Achter het stuk gaat een proces in stappen schuil. Het is allereerst aan de geïnterviewde of en hoe hij wil praten over de privélevens van anderen. Dan is de keuze aan de interviewer: moet die het willen noteren? Daarna ligt de bal bij de krant: wil een 'kwaliteitskrant' zich begeven op het niveau waarvoor sommigen de neus ophalen?

Hoe je ook over de gewraakte passage (en overige privédetails) kunt denken: de eindredacteur vond die niet schadelijk. Het stuk is niet voorgelegd aan de hoofdredactie. Dat had wel mogen gebeuren: in dit soort gevoelige zaken ligt het voor de hand dat je nabestaanden tegen het hoofd stoot met (onnodige) details en speculaties. 'Hier hadden we als krant zorgvuldiger moeten nadenken', erkent de hoofdredacteur. 'Ik had het dilemma of we die zinnen wel moesten publiceren graag voorgelegd gekregen.'

Mij lijkt de les van de eindredacteur belangrijk. Ze staat nog steeds achter het gehele interview, maar: 'We moeten ons altijd afvragen of het ook overkomt wat we doen. Als iets tegen de borst stuit of niet goed overkomt en tot zoveel kritiek leidt, had het anders of misschien niet moeten worden opgeschreven.'