Ηλεκτρονικό βιβλίο ή ψηφιακό βιβλίο (αγγλικά: e-book) είναι ένα βιβλίο σε ψηφιακή μορφή που εκδίδεται με σκοπό την ανάγνωσή του είτε on line είτε αφού μεταφερθεί με τη διαδικασία του κατεβάσματος (downloading) σε ηλεκτρονικό αναγνώστη (e-book Reader), σε υπολογιστή, σε κινητό τηλέφωνο, σε «ταμπλέτα» ή άλλη ηλεκτρονική συσκευή. Μπορεί να είναι εμπλουτισμένο με στοιχεία πολυμέσων, δηλαδή με ήχους, εικόνες και υπερσυνδέσμους. Παρόλο που μπορεί να διατίθεται και σε τυπωμένη εκδοχή ή να αποτελεί ψηφιοποίηση ενός ήδη τυπωμένου βιβλίου, το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν προϋποθέτει αναγκαστικά και ένα αντίστοιχο τυπωμένο βιβλίο.
Τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου σε σχέση με το έντυπο είναι πολλά:
- Ελάχιστο έως μηδενικό κόστος παραγωγής και διάθεσης (διαδίκτυο).
- Ελάχιστο έως μηδενικό κόστος αναπαραγωγής.
- Είναι άμεσα διαθέσιμο στον υπολογιστή, σχεδόν αμέσως μετά την αγορά, εννοώντας ότι δεν χρειάζεται να περιμένει κανείς να φτάσουν είτε στο ταχυδρομείο είτε να πάει σε κάποιο κατάστημα.
- Ελάχιστος όγκος μεταφοράς, αποθήκευσης και έκθεσης. Μπορεί να διαβαστεί οπουδήποτε, από το αεροπλάνο μέχρι και στην ουρά του ταχυδρομείου.
- Οικολογικό λόγω της ανυπαρξίας υλικού μέσου (χαρτιού, μελάνης κλπ)
- Απουσία φθοράς λόγω της άυλης υπόστασης του.
- Ευκολότερη και ταχύτερη αναζήτηση, ολική ή μερική επεξεργασία και αναπαραγωγή
- Ευκολότερη και μεγαλύτερη πρόσβαση στο ευρύ κοινό, ακόμα και σε σπάνια έργα.
- Δυνατότητα ύπαρξης οπτικοακουστικού υλικού στο έργο.
- Δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας και σχολιασμού μέσω διαδικτύου με εκδότες, συγγραφείς, αναγνώστες.
Τα μειονεκτήματα του ηλεκτρονικού σε σχέση με το έντυπο βιβλίο είναι ανάλογα.
- Το μηδενικό κόστος παραγωγής και διάθεσης είναι δυνατό να ανατρέψει το εργασιακό και λειτουργικό γίγνεσθαι της εκδοτικής βιομηχανίας προκαλώντας απώλεια θέσεων εργασίας.
- Κίνδυνος αλλοίωσης της αναγνωστικής κουλτούρας καθώς, κατά κοινή ομολογία, η αισθητική απόλαυση ενός βιβλίου δεν περιλαμβάνει μόνο την ανάγνωση του έργου αλλά και την αναζήτησή του, την απόκτηση, την αφή και την οσμή του χαρτιού, το ξεφύλλισμα, την προσοχή του από φθορά, την ταξινόμηση και τοποθέτηση στη βιβλιοθήκη, το περιβάλλον ανάγνωσης, το δανεισμό σε άλλους, το διάβασμα και τον σχολιασμό με αγαπημένα πρόσωπα κ.α.
- Το έντυπο βιβλίο μεταφέρεται και διαβάζεται εύκολα, σε αντίθεση με το ηλεκτρονικό το οποίο απαιτεί χρήση ειδικού εξοπλισμού με μεγάλο κόστος πολλές φορές (σταθερός ή φορητός υπολογιστής, iPad κλπ)
- Καταστρέφεται εύκολα και ολοσχερώς με την καταστροφή του φορέα διάδοσης (π.χ. του CD ή της μνήμης του υπολογιστή), σε αντίθεση με το έντυπο βιβλίο το οποίο μπορεί να διασωθεί ολικά ή έστω τμηματικά ακόμα και από φυσικές καταστροφές.
- Η ευκολία αναπαραγωγής και ενδεχόμενης επεξεργασίας ενός ηλεκτρονικού βιβλίου δημιουργεί τον κίνδυνο καταπάτησης πνευματικών δικαιωμάτων, αλλοίωσης του πρωτότυπου και προσπορισμού παράνομου κέρδους.
- Η αμεσότητα και ευκολία επικοινωνίας και σχολιασμού του έργου και του δημιουργού από τους αναγνώστες, μέσω διαδικτύου, μπορεί να λειτουργήσει ανταγωνιστικά ή κακοπροαίρετα υποτιμητικά και υβριστικά για τον ίδιο.
Σήμερα πολλές δημόσιες και επιστημονικές βιβλιοθήκες (ιδίως στην Αμερική) τείνουν να αγοράζουν ηλεκτρονικά βιβλία διότι δίνεται η δυνατότητα να γίνει ανάγνωση από πολλούς χρήστες ταυτόχρονα και χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική τους παρουσία του κλασσικού βιβλίου στα ράφια.
Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα πλεονεκτήματα των e-books είναι ότι είναι αρκετά φθηνότερα από τα αντίστοιχα τυπωμένα βιβλία, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό όσον αφορά το θέμα της αγοράς. Αν και η οικονομική αξία ενός τυπωμένου βιβλίου είναι αρκετές φορές δικαιολογημένη λόγω του θησαυρού γνώσης που μπορεί να περιέχει, εντούτοις, είναι συχνά υψηλή για το αναγνωστικό κοινό. Η γνώση, όμως, θα πρέπει να είναι προσιτή σε όλον τον κόσμο ανεξαρτήτως της οικονομικής του κατάστασης.
Αφού λοιπόν τα ηλεκτρονικά βιβλία φαίνονται τόσο χρηστικά, γιατί άραγε το κλασσικό βιβλίο φαίνεται να παραμένει πρώτο στην προτίμηση του μεγαλύτερου μέρους του αναγνωστικού κοινού; Πρόκειται απλά για μια συνήθεια; Δικαιολογείται από την προκατάληψη για κάθε τι καινούριο και άγνωστο; Συνδέεται και με τη δυσκολία εξοικείωσης με την τεχνολογία ή υπάρχουν άλλοι λόγοι;
Η αλήθεια είναι πως το έντυπο βιβλίο είναι μια απόλαυση που ικανοποιεί όλες τις αισθήσεις! Εκτός από το περιεχόμενο της γνώσης, η όμορφη και ιδιαίτερη μυρωδιά του χαρτιού και η αίσθηση της αφής του δερμάτινου ή υφασμάτινου καλύμματος πολλών βιβλίων κάνουν το κλασσικό βιβλίο ιδιαίτερο και μοναδικό.
Για παράδειγμα η απόκτηση μιας προσωπικής αφιέρωσης από τον συγγραφέα ενός βιβλίου με την χρήση της κλασσικής πένας και του μελανιού προσφέρει μεγάλη χαρά και συγκίνηση στον αναγνώστη.
Από την άλλη, η κατοχή μιας παλαιάς έκδοσης ενός βιβλίου θεωρείται σημαντική αξία για έναν βιβλιόφιλο, όχι τόσο οικονομική αλλά συλλεκτική, λόγω της ικανοποίησης που δίνει η απόκτηση ενός σπάνιου αντιτύπου που ζωντανεύει άλλες εποχές. Θα μπορούσε το ηλεκτρονικό βιβλίο να συναγωνιστεί το κλασσικό βιβλίο σε αυτά; Μάλλον όχι.
Μια πλούσια βιβλιοθήκη αποτελεί ανεκτίμητη πνευματική περιουσία που μπορεί να κληροδοτείται για πολλές γενιές. Αντίθετα, ένα e-book θεωρείται αδύνατο να παραμείνει χρηστικό για πολλά χρόνια αφού, καθώς η τεχνολογία προχωρά με γοργούς ρυθμούς, κατασκευάζονται νέα πιο προηγμένα μοντέλα, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή τα παλαιότερα να αποσύρονται.
Όμως και η ευκολία της χρηστικότητας του απλού βιβλίου είναι προνομιακή. Χωρίς την αγωνία και την ανησυχία της ύπαρξης της ηλεκτρονικής συσκευής το βιβλίο μπορεί να μας συντροφεύσει σε πολλές στιγμές της μέρας οπουδήποτε θελήσουμε, στο λεωφορείο, στο τρένο, στην κατασκήνωση ή στην παραλία! Τι πιο ωραίο από το να ταξιδεύει κανείς ή να ξεκουράζεται δίπλα στο κύμα, διαβάζοντας ένα αγαπημένο βιβλίο;
Συλλογιζόμενοι όλα όσα αναφέραμε, θα ήταν λάθος βέβαια να μιλήσουμε για ολική επικράτηση του ενός είδους βιβλίου εις βάρους του άλλου. Είναι ένα θέμα που έχει να κάνει με την προτίμηση του καθενός. Είναι προφανές ότι το βιβλίο, στην τυπωμένη μορφή που όλοι το γνωρίζουμε, θα κατέχει την πρώτη θέση στην προτίμηση του αναγνωστικού κοινού για πολλά χρόνια ακόμα. Εν τέλει, η ανακάλυψη της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο τον 15ο αιώνα αποτελεί κορυφαίας αξίας επίτευγμα στο οποίο η ανθρωπότητα οφείλει σίγουρα πολλά, αλλά και συνεχίζει να επωφελείται από αυτό έξι αιώνες μετά, παρά τα αξιόλογα τεχνολογικά επιτεύγματα.
Αναμφισβήτητα, οι υπολογιστές κάνουν πολύ περισσότερα πράγματα από το να προβάλλουν μόνο απλά έγγραφα και συνεπώς η απόκτησή τους σήμερα φαντάζει σχεδόν αυτονόητη για ένα νοικοκυριό. Όμως το κόστος τους δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο.
Γενικά, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε και τη δύναμη της ανθρώπινης συνήθειας. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι περνούν πάρα πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή, είτε στην εργασία είτε στο σπίτι, διαβάζοντας εκατοντάδες γραμμές κειμένου κάθε μέρα, η πλειοψηφία των ανθρώπων, οι οποίοι έχουν μεγαλώσει με ένα πραγματικό βιβλίο στα χέρια τους, έχουν κάποια δυσκολία στο να μεταβούν σε μία ηλεκτρονική εκδοχή του βιβλίου. Αυτό, κατά τη γνώμη μας, δεν οφείλεται σε μία ρομαντική διάθεση, αλλά μάλλον στην πολύ μεγαλύτερη ευχρηστία του παραδοσιακού βιβλίου, την οποία ελάχιστα προσεγγίζουν τα ηλεκτρονικά βιβλία.
Μπορείτε παρακάτω να διαβάσετε παιδικά ηλεκτρονικά βιβλία που “κυκλοφορούν” ελεύθερα και δωρεάν στο διαδίκτυο:
πηγή: ΕΚΕΒΙ, Βιβλιο-διαδρομές,
ΣΧΟΛΙΑ