Minęły dwa tygodnie od Dnia Helsinek, ale park Esplanadi znowu wypełniony jest ludźmi. Nawet drzewa ubrały się w czerwone sukienki w kropki. Te ubranka to prezent od Yayoi Kusamy, japońskiej artystki konceptualnej. Gdzieś w mieście odbywa się jej wystawa. Ale dzisiaj na Esplanadi nie ma sztuki, jest jarmark. A na nim SpongeBob Kanciastoporty w postaci czapki, plastikowe zegarki „Kocham Finlandię” i gadżety z runami z czasów wikingów. Można zjeść watę cukrową, popcorn albo długie ciągnące się słodycze o smaku lukrecji. Turyści robią zdjęcia pod pomnikiem Runeberga albo Eina Leino, w zależności od upodobań literackich lub estetycznych. Chińczycy stają się wyżsi o półtora metra dzięki kijkom do selfie, a arabskie księżniczki uginają się pod ciężarem toreb z markowych sklepów.

Wzdłuż długich alei parku ustawione są budki z jedzeniem – Meksyk, Indie, Nepal, nawet wietnamskie kanapki. Uśmiechnięci sprzedawcy częstują tradycyjnymi potrawami ze swoich części świata. Jest drogo, szybko, a słońce bezwzględnie rozprawia się z masłem i śmietaną, nadając potrawom kwaśny zapach. Fińskie rodziny prowadzą miłe, sobotnie pogawędki z Arabami, Rosjankami i Tajkami. Białe twarze powoli czerwienieją od słońca i pikantnych, obcych smaków. Wózki dla dzieci zapełniają się drogo sprzedawanymi, a tanio wyprodukowanymi zabawkami z Chin. Asfalt lepi się od sosów, soków i dżemów. W powietrzu unosi się przedziwna mieszanka słodyczy gofrów i popiołowej suchości spalonych szaszłyków.

Daleko na scenie gra na gitarach piątka licealistów. Przed nimi występowali breakdancerzy, a po nich zapowiadany jest taniec egzotyczny. Egzotyczny może teraz oznaczać arabski, hula, a nawet k-pop. Próbuję się dowiedzieć, co łączy te występy. Czy świętujemy dzisiaj różnorodność smaków świata, czy może celebrujemy talenty młodzieży? Nikt nie wie. Najwyraźniej dzisiaj są kocie chrzciny. Kissanristiäiset to określenie na błahą, bezcelową imprezę, której pretekst jest trywialny lub nieznany uczestnikom. Na picie bez pretekstu nie ma w Finlandii miejsca. Bo żeby oderwać się od pracy i konstruktywnego spędzania czasu, trzeba mieć naprawdę dobry powód. Chociażby kocie chrzciny.

Nie ma nic lepszego niż kocie chrzciny. Latem Finowie wykorzystują każdą okazję, żeby być na zewnątrz, wśród znajomych i wypijać kolejne puszki lonkero, czyli zmiksowanych drinków, najczęściej na bazie ginu i o smaku grejpfrutowym. Każda temperatura jest odpowiednia na opalanie, a każda pogoda dobra na wycieczkę do lasu. Finowie łapczywie zbierają tlen i witaminę D. Jak wiewiórki gromadzą zapasy na długą, mroczną zimę.

* * *

Lato, o którym Finowie marzą całą zimę, trwa krótko. Dwa i pół razy krócej niż zimowe marzenie o nim. Nie ma czasu czekać na mocniejsze słońce, jaśniejsze niebo czy bardziej wyrozumiały wiatr. Całe Turku rusza na pokłady Donny, Czarnego Rudolpha i Aussie Baru. Statki przycumowane są wzdłuż rzeki Aura, która jest mętna, wąska, ale wystarczająco bystra, żeby miło orzeźwić zanurzone w niej palce stóp. Można się ubrać na biało i robić zdjęcia z kieliszkiem prosecco albo wypłynąć na rzekę wynajętą łódeczką, do której dołączany jest kelner i fotograf w jednym. Łaskawe słońce pozwala na późnowieczorne selfie.

W weekendy brzeg rzeki wypełnia się rodzinami, trzymającymi się za ręce młodymi parami i turystami. Pojawiają się stoiska kuchni świata i produktów lokalnych. Ci sami sprzedawcy przyjeżdżają tutaj z Estonii w każde święto i sprzedają gofry, pączki, skarpetki z alpaki, krajalnice do warzyw czy wiklinowe króliczki. Pomiędzy straganami spaceruje się niespiesznie, komentując każdy przedmiot, a nade wszystko rozkoszując się ciepłymi promieniami na plecach. Można spróbować potrawki z dzika czy musztardy z dodatkiem salmiakki, aż żołądek zapełni się niepostrzeżenie i można będzie wrócić do domu bez wydawania pieniędzy. Chociaż latem w domu siedzieć nie wypada. Słońce nie pozwala grać w gry komputerowe, puka przez okno i zaprasza na wieczorny spacer.

Charakter Turku tworzą jego intymne ulice i przytłumione światła budynków. Latem w pełnej ostrości widać ich surowe sylwetki, wysokie okna i odarte z dyskretnie pomarańczowej lub neutralnie jasnobrązowej farby deski. Przy dłuższym spacerze zawędruje się czasami na chaotyczne, wiekowe już dziedzińce, gdzie najczęściej znajdują się puby. Jeden z nich ze skromnością zaprasza na koskenkorvę, która jest „przypuszczalnie drugą najlepszą wódką na świecie”. Słońce świeci nienachalnie, nie trzeba ocierać z czoła potu ani nawilżać wysuszonego gardła. Całodzienne ciepło otula ciało jak koc, a wieczorny letni wiatr orzeźwia i daje energię do rozmów w ogródku piwnym czy na plenerowym koncercie lokalnego artysty.

Strapienie na twarzach zastępuje uśmiech, uważność zastępuje spontaniczność. Varför Paris, vi har ju Abo? Po co Paryż, przecież mamy Abo? – pytają napisy na miękkich materiałowych torbach. Tak w latach sześćdziesiątych pisano o kolekcjach designu dla firmy Iittala. Do dzisiaj szklanki z Iittali, z których zawsze „zapomina się” usunąć naklejki z nazwą firmy, to obok wazonu Alvara Aalto, kwiatowego wzoru Unikko firmy Marimekko i kubków z Muminkami podstawowe rzeczy w każdym fińskim domu.

Te torby to listy miłosne do Turku, wyznania miłości i oddania. To miasto przytula i obdarza wiernością i zaufaniem. Po miesięcznej nieobecności w Sztokholmie jestem już tam obca, zaczynam od zera, znowu czuję się jak turystka. Znajomość języka, znajomość ulic nic nie znaczą. Turku czeka na mnie wiernie. Po pół roku nieobecności w Warszawie odkrywam miasto pełne nowych trendów, niezrozumiałego slangu i nowo otwartych restauracji. Po roku nieobecności w Turku zauważam, że w mieście otworzył się nowy sklep azjatycki.

Turku jest wystarczająco duże, by schować się w jego anonimowości. I wystarczająco małe, by je uczynić swoim. Można tu nabrać przyzwyczajeń: na pamięć nauczyć się menu ulubionej restauracji, w czwartki chodzić na karaoke, w piątki kupować przyprawę do taco w sklepie Sale na Hämeenkatu, a raz w miesiącu zabrać rodzinę do parku wodnego Caribia. Z własnego pubu ruszyć możemy nocą po ulubioną kiełbaskę w bułce do własnego kiosku w centrum, na placu, który należy do wszystkich, ale do wszystkich należy intymnie.

Turku docenia ciche, słoneczne dni. Docenia ekonomiczne bogactwo, czystość i nade wszystkim kruchy pokój w kraju. Budynki uniwersytetu wybudowane w latach siedemdziesiątych są brzydkie, nieporadnie kubistyczne, w zły sposób modernistyczne i obudowane materiałem, który przypomina kolorowe kafelki łazienkowe. Wśród nich stoją te starsze, dostojne drewniane małe domeczki. Pamiętają czasy, gdy mieszkali w nich generałowie. Cały kampus uniwersytetu to były teren wojskowy. Po drugiej stronie ulicy widać dwa długie budynki, w których podczas wojny domowej umierali więźniowie białych.

Turku pamięta biedę. Z szacunkiem podnosi z ziemi zgubioną monetę, a czasem nawet zagląda do śmieci po zawieruszoną puszkę. Naprawia zepsute, ceruje porwane i chowa na później niedojedzone. Domy pęcznieją od tego, co może być ponownie użyte, kiedyś może się przydać lub jeszcze działa od czasu do czasu.

Na miasto srogo patrzy do niedawna działające więzienie Kakola. Wysokie mury straszą pamięcią bólu, głodu i choroby. Nowy symbol Turku znajduje się bliżej centrum miasta. Siedzi na wzgórzu w gniazdku ułożonym z kamieni. Dumnie wyciąga do ulicy swój ryjek i niewinnymi niebieskimi oczami obserwuje studentów wracających z uniwersytetu. Jego różowy ogonek wije się jak sprężynka i aż prosi o to, by z niego strzelić. Gdyby tylko nie miał siedmiu metrów wysokości i nie był zbyt śliski dla odważnych pijanych wspinaczy. To Posankka. Nazwa pochodzi od słów „possu”, czyli „świnia”, i „ankka”, czyli „kaczka”. Inspiracje dla statuy stanowiły marcepanowa świnka i gumowa kaczka do kąpieli. Zimą Świniokaczka nosi czerwoną czapeczkę Świętego Mikołaja, a w okolicach Vappu zakłada marynarską czapeczkę studencką. Świniokaczka jest śmiała, odważna i bardzo w fińskim guście. Finowie nie boją się krzykliwych kolorów, geometrycznych wzorów i rzeczy, które do siebie nie pasują. Świniokaczka odznacza się różową obłością na tle kwadratowych, szarych budynków wioski studenckiej. Od dwudziestu lat nie ma bez niej Turku.

Latem biura pustoszeją, szkoły zamykają się, urzędy zmieniają godziny pracy na niemożliwie krótkie. Wszyscy są już w mökki, własnych lub wynajmowanych. Szwedzkojęzyczni i bogaci żeglują. Szybki rytm miasta spowalnia, rozleniwia się pod słonecznymi promieniami. A kiedy już całkowicie ustanie, można wspiąć się na pokryty mchem skalny wzgórek w lesie, patrzeć w niebo i oddychać świeżym, rześkim powietrzem, w którym czuć sól morza wzywającą do wakacyjnych wojaży.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.