‘Het aantal oorlogsslachtoffers in Nederland is te laag ingeschat’
De aantallen oorlogsslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog die het gezaghebbende onderzoeksinstituut Niod aanhoudt voor Nederland, zijn te laag ingeschat. Dat concludeert het project Netwerk Oorlogsbronnen dat verschillende datalijsten van archieven aan elkaar koppelt.
Het Niod spreekt over een schatting van 250.000 Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven lieten in Nederland, Indonesië of elders ten gevolge van directe oorlogshandelingen of maatregelen van de bezetters. Maar volgens Lizzy Jongma, ict-projectleider van Oorlogsbronnen, zijn dat er zeker circa 310.000.
Nationale dodenlijst
Oorlogsbronnen, waarin overigens het Niod als partner deelneemt, is doende een nationale dodenlijst op te stellen door databestanden van allerlei archieven, bijvoorbeeld gemeenten met overlijdensaktes, aan elkaar te koppelen. Op deze manier proberen ze vooral de levens van oorlogsgetroffenen te reconstrueren, legt Jongma uit. Na het filteren van dubbele namen en buitenlandse militairen die sneuvelden op Nederlands grondgebied, komt zij tot haar schatting. Die ligt tienduizenden doden hoger dan die van het Niod, meldt zij ook in het maandag verschenen boek ‘Door wilskracht zegevieren. Sport in de Tweede Wereldoorlog’ van sporthistoricus Jurryt van de Vooren.
Toch vindt het Niod het nog te vroeg om de cijfers definitief naar boven bij te stellen, maakt Niod-onderzoeker Jeroen Kemperman duidelijk. Er is nog verder onderzoek nodig naar de gegevens in deze database en hoe deze zich verhouden tot de schattingen op de Niod-website. “We kunnen daar in dit stadium nog geen duidelijkheid over verschaffen.”
Wie reken je mee?
Tijdens en na de oorlog is het aantal oorlogsslachtoffers niet precies bijgehouden, meldt hij. Het is daarom heel goed mogelijk dat de werkelijke aantallen hoger of lager zijn. Maar het is twijfelachtig of ooit overeenstemming bereikt zal worden over een exact aantal, zegt het Niod.
Bekend probleem bij deze aantallen is dat er verschillende definities mogelijk zijn van ‘oorlogsslachtoffer’. Er zijn natuurlijk ook veel mensen een natuurlijke dood gestorven, dus wie reken je mee? Er zijn in Nederland in die oorlogsperiode 1940 tot en met 1945 ongeveer 600.000 mensen overleden, zegt Jongma. Zij erkent dat er definitieverschillen kunnen zijn tussen wie zij meerekent en wie het Niod oorlogsslachtoffer noemt. Maar ze ziet tegelijk wel degelijk bewijzen dat het Niod sowieso te laag zit met de huidige cijfers.
Gedateerd
Zo noemt het Niod bijvoorbeeld dat 102.000 joden door de Holocaust omgekomen zijn. Jongma: “We weten al langer dat dit tussen de 104.000 en de 108.000 zijn.” Ook het aantal burgerslachtoffers dat het Niod noemt, en de slachtoffers die tijdens de ‘Arbeitseinsatz’ in Duitsland vielen zijn te laag, denkt zij. “De huidige slachtofferlijst van het Niod is gedateerd. Dat kan ik wel met zekerheid stellen op basis van de bronnen die wij nu raadplegen.”
Het nieuwe netwerk won vorige week een GLAMi award, een internationale prijs op het gebied van erfgoed en innovatie. Oorlogslevens.nl heeft gewonnen in de categorie ‘Exhibition or Collection Extension: Web’, voor digitale toepassingen die collecties verrijken buiten de fysieke muren van culturele instellingen.
Lees ook:
Hoe gingen Nederlandse gemeenten om met de Duitse bezetting? Niod onderzoekt
Hoe heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog gefunctioneerd? Het Niod start een onderzoek.
‘Excuses van de Nederlandse regering is een historisch moment’
Komen Rutte’s excuses voor het handelen van de overheid tijdens de Tweede Wereldoorlog niet veel te laat?