Buiten de rechtszaal vallen Syriërs elkaar in de armen: directeur van Assads martelgevangenis krijgt levenslang
Een primeur in Duitsland: voor het eerst is een kopstuk van het Syrische Assad-regime tot levenslang veroordeeld, voor misdaden tegen de menselijkheid.
De eerste Syriërs staan al om drie uur ’s ochtends in de rij om een plekje te bemachtigen in de rechtszaal. Ze trotseren urenlang temperaturen rond het vriespunt om de historische woorden ‘schuldig’ en ‘misdaad tegen de menselijkheid’ te horen in het eerste proces tegen een hooggeplaatste officier van het Syrische regime.
Anwar R. was jarenlang hoofd van ondervraging bij de beruchte gevangenis van Afdeling 251 in Damascus. Donderdag werd hij veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor het plegen van seksueel geweld, het folteren van minstens vierduizend gevangenen en de moord op 27 mensen.
In de rechtszaal vertrekt R. geen spier als het oordeel wordt geveld. Hij schrijft mee terwijl de rechtbank vijf uur lang uitlegt hoe ze tot haar oordeel kwam. R. wist al dat er gemarteld werd toen hij werd overgeplaatst naar de inlichtingendienst in de jaren negentig, en is verantwoordelijk voor het feit dat het ook op grote schaal gebeurde in de gevangenis die hij leidde.
Met luizen geïnfesteerde cellen
Tussen april 2011 en september 2012 werden gevangenen geslagen met stokken en kabels, aan hun polsen aan het plafond gehangen, geëlektrocuteerd, verbrand, en hun geslachtsorganen werden betast of geslagen. Vanwege de overbevolking van de met luizen geïnfesteerde cellen was het alleen mogelijk zij aan zij tegen elkaar te slapen.
Terwijl de rechter tientallen belastende getuigenverklaringen langsloopt, luistert R. met gebogen hoofd en gesloten ogen.
R. heeft zelf toegegeven dat er na de protesten in 2011 meer dan duizend mensen vastzaten in zijn cellencomplex, dat gemaakt was voor tweehonderd gevangenen. Zijn verdediging was gestoeld op het feit dat hij sinds de zomer van 2011 geen macht meer had, en zelfs door het regime werd verdacht vanwege het hoge aantal gevangenen dat hij vrijliet. Daar gaat de rechtbank niet in mee. R. zou een voorkeursbehandeling hebben gegeven aan beroemdheden, zoals acteurs. Ook kreeg hij eind 2012 nog een invloedrijke positie. Hij liep pas over toen de situatie in Damascus gevaarlijk werd, hij had al veel eerder kunnen deserteren.
Mabrouk!
Buiten wordt er feest gevierd. “Mabrouk! Gefeliciteerd!” roepen Syriërs terwijl ze elkaar in de armen vallen. “Ik ben zeer tevreden”, zegt een breed lachende Anwar al-Bunni, een Syrische mensenrechtenadvocaat die het Duitse Openbaar Ministerie heeft geholpen getuigen te vinden voor de zaak. “R. zelf kan me niet zoveel schelen. Voor mij is het belangrijk dat het een misdaad tegen de menselijkheid is, dat betekent dat het hele systeem schuldig is, tot aan president Bashar al-Assad aan toe.”
Maar voor anderen is het niet genoeg. Een aantal demonstranten poseert met plakkaten tegen de normalisering van relaties met het Assad-regime. Anderen dragen foto’s van geliefden die sinds hun arrestatie jaren geleden nog altijd vermist worden. “Dit is geen gerechtigheid”, zegt Mazen Darwish, een activist en getuige in het proces. Hij maakt zich vooral zorgen over het feit dat gevangenen met levenslang in Duitsland na vijftien jaar in aanmerking komen voor vrijlating. “De veroordeling is een belangrijke stap, maar slachtoffers in Syrië hebben meer nodig.”
Het proces vindt in Koblenz plaats onder het principe van universele jurisdictie. Daardoor kunnen zware internationale misdrijven, zoals misdaden tegen de menselijkheid, overal worden vervolgd. Duitsland is vooralsnog koploper in het vervolgen van aanhangers van het Syrische regime. Een ondergeschikte van R. werd in februari vorig jaar al door dezelfde rechtbank veroordeeld voor medeplichtigheid aan foltering als misdaad tegen de menselijkheid.
“De uitspraak is een belangrijk signaal aan de slachtoffers”, zegt aanklager Jasper Klinge. “We zullen er alles aan doen dat zulke misdaden ook in de toekomst berecht worden.”
Lees ook:
Oud-officier Anwar R. voerde een schrikbewind in Syrische martelgevangenis Afdeling 251
De Syrische Anwar R. was kolonel van de Syrische inlichtingendienst. De zaak is uniek, hij is de hoogste Syriër die in Europa wordt berecht.