Aantal euthanasiegevallen steeg in 2020, maar corona speelde een kleine rol
In 2020 ontvingen de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) bijna 7000 meldingen van euthanasie. Nooit eerder was het aantal meldingen zo hoog.
Het aantal euthanasiegevallen is het afgelopen jaar flink gestegen. De Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) registreerden vorig jaar 6938 meldingen, een stijging van ruim 9 procent ten opzichte van 2019. In vier gevallen speelde ziekte door het coronavirus een rol in het verlenen van euthanasie.
RTE-voorzitter Jeroen Recourt is niet verbaasd over het recordaantal euthanasiegevallen. “De cijfers passen in een grotere ontwikkeling”, vertelt hij. “Steeds meer generaties zien euthanasie als een oplossing voor ondraaglijk lijden.” Hij benadrukt dat de meeste ouderen die euthanasie overwegen uiteindelijk een natuurlijke dood sterven. “Maar de gedachte dat euthanasie bij uitzichtloos lijden een optie is, geeft veel rust.”
Volgens Recourt gaat het bij de ‘overgrote meerderheid’ van de euthanasiegevallen om ouderen die uitzichtloos aan een ernstige ziekte lijden. “De grootste groep overlijdt thuis.” Kanker was de meest voorkomende reden voor het verlenen van euthanasie: de ziekte speelde in bijna 5000 gevallen een rol.
Sterven door het coronavirus kan heel akelig zijn
Bij vier ouderen was corona een medische grond voor het verlenen van euthanasie. “Zij waren door het virus ernstig ziek geworden”, vertelt Recourt. “Deze ouderen liepen bijvoorbeeld een longontsteking op, maar wilden niet naar de intensive care. Of ze kwamen erg verzwakt in een revalidatiecentrum terecht.” Sterven door het coronavirus kan heel akelig zijn, benadrukt Recourt. “Deze ouderen wilden dat vermijden.”
Bij twee patiënten was corona de belangrijkste reden voor het verlenen van euthanasie, bij twee anderen speelden ook andere medische gronden een rol. Die aantallen zijn beperkt, omdat het overlijden aan het coronavirus heel snel kan gaan. Daarom is er in veel gevallen te weinig tijd voor een euthanasieprocedure.
Speelde de coronacrisis ook indirect een rol bij het verlenen van euthanasie, bijvoorbeeld door de groeiende eenzaamheid onder ouderen? Dat is niet het geval, denkt de voorzitter. “Euthanasie wordt alleen verleend bij uitzichtloos lijden met een medische oorzaak. Bij eenzaamheid, hoe wrang ook, kun je meestal nog de vraag stellen: is hier écht geen andere oplossing voor dan de dood? Anders speel je met de grenzen van de wet.”
Expertisecentrum
Het Expertisecentrum Euthanasie meldde eerder deze maand nog een daling van het aantal euthanasieverzoeken dat de artsen daar vorig jaar in behandeling namen. Maar die afname werd veroorzaakt doordat het centrum zelf een patiëntenstop instelde tijdens de eerste golf van de coronapandemie, van half maart tot eind mei. Het expertisecentrum richt zich vooral op complexe euthanasieverzoeken, die de artsen van de patiënten zelf niet in behandeling kunnen of willen nemen.
De kliniek beschikte destijds niet over de juiste beschermende middelen om veilig euthanasie te verlenen. Zo waren er onvoldoende mondkapjes. Daarom stond de aanmeldmogelijkheid op de website in die periode uit. Een ‘ontzettend pijnlijke beslissing’, noemde bestuurder Sonja Kersten dat destijds.
Toch is de daling bij het expertisecentrum niet te zien in de cijfers van de RTE, die het totaal aantal euthanasiegevallen bijhouden. “Dat komt omdat artsen van maart tot mei nog wel euthanasie konden verlenen”, aldus Recourt. “In die periode konden patiënten vaker bij hun eigen arts terecht.”
Rechtszaak
Het aantal euthanasiegevallen stijgt al jaren. Daarop is één uitzondering: in 2018 daalde het aantal euthanasiegevallen licht. Dat jaar voerde het Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek uit naar arts Marinou Arends, die euthanasie had verleend aan een vrouw met vergevorderde dementie. Mogelijk waren artsen huiverig voor de juridische consequenties van de handeling. “Maar de kwestie-Arends zien wij niet als oorzaak voor die daling”, benadrukt Recourt. “We weten simpelweg niet hoe het kwam.”
Arends werd in 2019 ontslagen van rechtsvervolging. Nu blijkt dat het aantal euthanasiegevallen het afgelopen jaar is gestegen. Speelt de kwestie dan toch een rol bij de keuze van artsen om euthanasie te verlenen? Recourt denkt van niet. “De zaak-Arends ging expliciet over euthanasie bij mensen met vergevorderde dementie; dat zijn er twee of drie per jaar. Op een totaal aantal euthanasiegevallen van bijna 7000 is geen verband tussen die zaken aan te wijzen.”
In totaal vormden de euthanasiegevallen 4,1 procent van het aantal in Nederland overleden personen in 2020. Dat percentage bleef nagenoeg hetzelfde in vergelijking met 2019, maar dat komt volgens de RTE door het hogere aantal overledenen in 2020 door de coronacrisis. “Zo’n 15.000 meer dan gedacht.”
NB: In een eerdere versie van dit artikel stond dat bij zes euthanasiegevallen corona een rol speelde, zoals ook in het jaarverslag stond. Dit zijn er echter vier, en is aangepast.
Lees ook:
Albert Heringa (78), die zijn moeder hielp te sterven, vecht door tot zijn laatste snik
Hij vertelde hoe hij zijn moeder hielp te sterven. De rechtsgang kostte Albert Heringa uiteindelijk zijn gezondheid, denkt hij. Maar hij heeft geen greintje spijt.