طارق بن زیاد

طارق بن زیاد بن عبدالله بن ولغو
زاده	همدان، خلافت اموی ۵۰–۵۷ هجری قمری
درگذشته	۱۰۱ هجری قمری دمشق، شام خلافت اموی
مدفن	دمشق، شام
درجه	فرمانده کل
فرماندهی	فرماندهی سپاهیان اموی در اندلس
جنگ‌ها و عملیات‌ها	فتح اندلس نبرد گوادالته نبرد گوادالته
خویشاوندان	پدر: زیاد بن عبدالله
کارهای دیگر	والی و حاکم طنجه

طارق بن زیاد، یکی از سرداران دستگاه خلافت اموی که رهبری سپاه اسلام در جریان فتح اندلس و شکست ویزیگوت‌ها در عهد ولید بن عبدالملک را برعهده داشت. تنگه جبل‌طارق به واسطه عبور او به همراه لشکریانش به نام وی نامگذاری شد.

اصل و نسب

مورخان اسلامی در اصل و نسب او دچار اختلاف نظرند، بعضی او را از بربر‌های شمال آفریقا و کارتاژ می‌دانند که اسلام را از جدش به ارث برده بوده و سومین نسل مسلمان آفریقا بوده‌است. گروهی او را ایرانی زاده و از مردم همدان می‌دانند که غلام موسی بن نصیر امیر آفریقا بوده که یا آزاد شده یا با او هم پیمان بوده‌است. اما اکثریت مورخان در اینکه او از موالی بوده‌است، اتفاق نظر دارند.

فتح اندلس

مقالهٔ اصلی: فتح اندلس

نگاره طارق بن زیاد، مینیاتوری اروپایی، اوایل قرون وسطی

انگیزه فتح اندلس را متعلق به ژولیان تاجر نصرانی می‌دانند که به ایالات طنجه که مردم آن نصرانی بودند رفت‌وآمد داشته و از آن سرزمین بازها و اسبهای گزیده و ارزشمندی برای ردریک پادشاه ویزیگوت آورده بود. منابع داستان را اینگونه نقل می‌کنند که ژولیان دختر خود را برای تحصیل به شهر طلیطله (تولدو) پایتخت ویزیگوت فرستاد. ردریک که پادشاهی اسپانیا را غصب کرده بود او را فریب می‌دهد .ژولیان از سر خشم برای انتقام‌جوئی از مسلمین کمک خواست. در سال ۷۱۰ م گروهی مرکب از ۴۰۰ نفر سرباز مسلمان به جنوبی‌ترین دماغه اسپانیا حمله کردند که آن منطقه به اسم سردار آن‌ها طریف، طریفه نامیده شد. این لشکرکشی موفق باعث شد مسلمین در سال بعد عزم خود را در فتح اسپانیا جزم کنند. در ۷۱۱م هفت هزار نفر در کشتی‌هایی که ژولیان تدارک دیده بود به نزدیکی تنگه جبل طارق آورده شدند این هفت هزار نفر اکثریت بربر بودند و فرماندهی آنان با طارق بن زیاد بود. به علت غیبت ردریک که مشغول نبرد با شورشیان شمال بود، مسلمانان توانستند ابتدا عامل ردریک، تئودمیر، را شکست داده و دژهای آن ولایت را تصرف کند. با رسیدن این خبر به ردریک، وی شتابان به طلیطله بازگشت تا خطر احتمالی را دفع کند. وی در پایتخت خود به بسیج نیروها مشغول شد و یکی از فرماندهان خود را به نام ادیکو به جنگ با طارق فرستاد اما وی در نبرد با طارق شکست خورد و دشت‌های فرنتره را به مسلمانان تسلیم کرد. با شکست ادیکو و حرکتش به سمت پایتخت، ردریک به سمت جنوب آمد و در دره گوادالته در ۱۹ ژوئیه به مسلمانان حمله کرد. از آن سوی موسی بن نصیر پنج هزار نفر کمک فرستاد و که پس از ۳ روز سرانجام نتیجه قطعی جنگ به نفع مسلمانان بود و ردریک نیز پس از فرار به طرز نامعلومی کشته شد. پیروزی مسلمانان در نبرد گوادالته ساختار مرکزی حکومت ویزیگوت را درهم شکست در نتیجه راه اسپانیا برای طارق باز شد. او ابتدا عازم قرطبه شد و در استجنه گروهی از پناهندگان ویزیگوت را شکست و حمایت یهودیان را بدست آورد او با بخشی بزرگ از سپاه خود به سمت طلیطله پایتخت اسپانیا رفت و آنجا را بدون مخالفت شدید به تصرف درآورد او زمستان را در همان شهر ماند و در اکتبر قرطبه را با هفتصد سوار تصرف کرد. طبق گفته منابع موسی بن نصیر با شنیدن موفقیت‌های طارق در اندلس به او حسادت می‌کند و با سپاهی ۱۸ هزار نفری که اکثریت آن عرب بودند عازم اسپانیا می‌شود. موسی و طارق در استرقه بهم پیوستند و در همان زمان یعنی ۷۱۴م از خلیفه ولید دوم فرمان بازگشت دریافت کردند. گویا بین آن دو اختلافاتی به وجود آمده بود.

منابع

• عنان، محمد عبدالله (۱۳۶۶). تاریخ دولت اسلامی در اندلس. ج. ۱. ترجمهٔ عبدالمحمد آیتی. تهران: کیهان.
• مونتگمری وات ویلیام (۱۳۵۹). اسپانیای اسلامی. ترجمهٔ محمد علی طالقانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
• آل علی نور الدین (۱۳۷۰). اسلام در غرب:تاریخ اسلام در اروپای غربی. تهران: دانشگاه تهران.
• ابن قوطیه (۱۳۶۹). تاریخ فتح اندلس. ترجمهٔ حمید رضا شیخی. آستان قدس رضوی.