Juncker houdt morgen zijn laatste 'Troonrede', dit is wat hij wil: meer Europa
Een gunstiger moment voor zijn ‘Europese Troonrede’ kan voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie niet wensen. Na acht ongekende crisisjaren heeft de EU eindelijk "de wind in de zeilen", zal hij het Europees Parlement morgen voorhouden. "Deze kans ligt mogelijk niet lang op tafel", aldus Juncker in een nog vertrouwelijke ontwerpbrief aan het parlement.
De sfeer waarin Juncker morgenochtend zijn Staat van de Unie uitspreekt, is inderdaad een totaal andere dan die van 2016. Toen wankelde de EU door de dreun van het Britse volk om de EU te verlaten, een electorale uppercut die een eind maakte aan het Brusselse vertrouwen in een immer groeiende (in tijd en ruimte) Europese Unie. Het was het jaar waarin de populisten niet alleen in Groot-Brittannië hun gelijk bevestigd zagen, maar ook in de VS met de verkiezing van Trump. "2016 is in veel opzichten een annus horribilis voor het Europees project geweest", schrijft Juncker in zijn conceptbrief.
En 2015 was ook al beroerd. Toen hield Juncker zijn Staat van de Unie terwijl het eurolidmaatschap van Griekenland aan een zijden draadje hing, Europa werd overspoeld door ruim een miljoen migranten en Rusland met zijn militaire interventie in Oekraïne de Europese geloofwaardigheid als wereldspeler tartte.
Unie is zo slecht nog niet
Hoeveel lichter het EU-bestaan anno 2017. De euforie van de brexiteers is verstild, het gestuntel van de Britse premier May is dermate deerniswekkend dat Europese regeringsleiders in een steeds wijdere boog om haar heen lopen. De dreiging van Poetin en het aanhoudende gebrul van de Turkse president Erdogan versterken het besef dat het lidmaatschap van de Unie zo slecht nog niet is.
De populistische lente die Wilders en Le Pen begin 2016 proclameerden, is een jaar later veranderd in een Europese lente. Le Pen verloor van de EU-gezinde Macron, Wilders werd niet de eerste maar tweede partij. En de economie in alle eurolanden groeit weer. Kampten in 2011 nog 24 lidstaten met een ernstig begrotingstekort, inmiddels zijn het er nog drie (Groot-Brittannië, Spanje, Frankrijk). De investeringen trekken aan, de werkloosheid daalt. Natuurlijk zijn er nog steeds problemen – Polen en Hongarije schenden de rechtsstaat; de brexitonderhandelingen verkeren in een impasse; Erdogan en Poetin zorgen voor spanning – maar geen existentiële die de EU bedreigen.
De euforie van Brexiteers is verstild, het gestuntel van May is deerniswekkend
Een uitgelezen kans voor Juncker om het initiatief naar zich toe te trekken. Temeer daar het zijn laatste volwaardige Troonrede zal zijn: die van september volgend jaar bevat noodgedwongen minder plannen omdat kort erna (begin 2019) de Europese verkiezingscampagne begint en Juncker ambieert geen tweede termijn. Daarbij gruwt de Luxemburger bij het idee dat zijn naam straks louter gekoppeld is aan de periode dat de EU kleiner werd (brexit), hij wil op zijn minst de resterende Unie verdiepen.
Juncker heeft ook haast, want als de Commissie afwacht, delen de Duitse en Franse leiders Merkel en Macron straks de lakens delen uit
Dat Juncker haast heeft, is ook een kwestie van politieke naijver. Zijn medewerkers schamperen nu al dat Macron en Merkel ‘tongzoenend’ in de Europese gangen staan. Zodra er een nieuwe Duitse regering is, wordt het ‘Mercron’-gedrag nog inniger, voorspellen ze. De metafoor die de medewerkers gebruiken is niet echt smakelijk maar komt erop neer dat de Duitse en Franse leiders straks de lakens delen en uitdelen als de Commissie afwacht.
Om het voortouw te nemen, presenteerde de Commissie dit voorjaar een reeks scenario’s en discussienota’s over de toekomst van de EU27 (minus Groot-Brittannië). Na het papier komen nu de keuzes, Junckers Troonrede morgen geldt als een indringend advies voor de regeringsleiders, die uiteindelijk de koers bepalen. Afgelopen weken sprak hij met velen van hen, maar Commissieambtenaren benadrukken dat de Staat van de Unie Junckers speech is, zij verwachten woensdag enkele verrassingen in het parlement.
Lees ook: Meer EU, minder globalisering: dit is wat Juncker wil. Lees nu een maand gratis De Morgen. Gewoon even registreren.